به گزارش سینماپرس، نشست نقد و بررسی فیلم‌های کوتاه «دادخواست» شامل چهار اثر «مرتد»، «تانکر»، «روز خداحافظی» و «آپاترید» شامگاه یکشنبه ۱۳ مهر با حضور محمدتقی فهیم روزنامه‌نگار و منتقد سینما و مخاطبان این آثار توسط گروه سینمایی «هنر و تجربه» در پردیس سینمایی چارسو برگزار شد.

در ابتدای این نشست محمدتقی فهیم در اشاره به وضعیت سینمای کوتاه گفت: سینما سعی دارد که صداقت، صمیمیت، مهر، عطوفت و زیست سالم را به انسان‌ها آموزش دهد. اما اکنون شاهد هستیم که در درون سینما اتفاقاتی می‌افتد که بیشتر بر مسائل مالی و منافع شخصی متمرکز است و این امر تأثیر منفی بر جریان اصلی سینما دارد. بااین‌حال، جریان فیلم کوتاه و سینمای مستند همواره وجود داشته و همچنان فعالیت می‌کند، و من فکر می‌کنم اکنون بیش از گذشته اهمیت دارد و نشان می‌دهد که این اعتبار، بی‌جهت کسب نشده است.

فیلم‌هایی که بالاتر از تعهد فردی به مشکلات اجتماعی می‌پردازند

وی ادامه داد: می‌توان امیدوار بود باوجود کمیت قابل‌توجه فیلم‌سازان کوتاه، از میان آنها جایگزین‌های بهتری برای برخی فیلم‌سازان جریان اصلی پدید آیند و سینمای بلند بتواند نیروی تازه‌ای پیدا کند و فیلم‌های بهتر و صمیمی‌تر با مخاطب ارائه دهد؛ فیلم‌هایی که در درجه اول تماشاگر را دوست داشته باشند و برای او ساخته شوند. چهار فیلم حاضر در این بسته، فیلم‌های مسئله‌محور هستند و فراتر از تعهد فردی فیلم‌ساز نسبت به جامعه و وطن خود، به مشکلات اجتماعی می‌پردازند. فیلم‌سازان این آثار، حتی تا جایی پیش می‌روند که پیشنهادهایی برای حل مسائل ارائه می‌دهند. به نظر من، عدالت‌محوری، مسئله‌محوری و نقد اجتماعی صحیح در درون سیستم، ویژگی مشترک هر چهار فیلم است.

وی با اشاره فرم و کیفیت فیلم کوتاه «تانکر» ساخته امیر پذیرفته افزود: فرم که از ناخودآگاه فیلمساز یا هر هنرمندی منشأ می‌گیرد از زیست آدمی ناشی می‌شود و به‌نوعی امضای فیلم‌ساز را شکل می‌دهد. تمایز بین فیلم‌سازان نه در موضوع و محتوا، بلکه در فرم و سبک بیان است. بنابراین «تانکر» از این منظر برای من فیلم مهمی بود؛ تأثیرپذیری از زیست مردم، فرهنگ، پوشش، گویش و جغرافیای محیط فیلم، به اثر اعتبار و اصالت می‌بخشد. فیلمی که از جغرافیا و محیط خود فاصله داشته باشد، شناخته‌شده نخواهد بود و به فیلم‌های سطحی و صرفاً سرگرم‌کننده می‌پیوندد. یکی از نکات دیگری که باید به آن اشاره کرد پایان فیلم است؛ پایانی که بسیار انسانی و احساسی و غیر رئالیستی است.

اگر فرجام نباشد تراژدی کامل نمی‌شود

فهیم با اشاره به مفهوم فرجام در فیلمنامه گفت: فرجام یکی از فاکتورهای مهم درام است؛ اگر فرجام نباشد، تراژدی و حتی کمدی نیز کامل نمی‌شوند. سینما باید بتواند تضادها و معضلات اجتماعی را بر پرده به‌گونه‌ای نمایش دهد که مخاطب دست به اعمال مشابه نزند. مشاهده فرجام رفتارهای منفی بر پرده باعث می‌شود که افراد از انجام آن رفتارها در زندگی واقعی خودداری کنند. به‌عنوان‌مثال، نمایش اعتیاد بر پرده و پیامدهای آن، مخاطب را از ورود به این مسیر بازمی‌دارد

این منتقد سینما درباره فیلم «آپاترید» به کارگردانی سیدمحمد حسینی نیز عنوان کرد: این فیلم اثری بسیار غم‌خوارانه و انسانی است به نظر می‌رسد که کارگردان باوجود تحقیق و تلاش برای وفاداری به قوانین و واقعیت‌های موجود، در نحوه پردازش کنش‌های شخصیت در بحران، انتخاب‌هایی انجام داده است که به ریتم فیلم خیلی کمک نمی‌کند. «آپاترید» هم از منظر انسانی و هم از نظر اجتماعی هشداردهنده است. داستان نشان می‌دهد که حتی در مواجهه با قوانین سخت‌گیرانه مهاجرت، وجه انسانی و مسئولیت اجتماعی افراد نباید نادیده گرفته شود. این اثر، ضمن رعایت واقعیت‌های قانونی، بر اهمیت همدردی و حساسیت انسانی نسبت به مهاجران تأکید دارد و مسیر گفتگو درباره مسائل اتباع و مهاجرت را باز نگه می‌دارد.

فیلم کوتاه باید فراتر از کلیشه‌ها حرکت کند

وی در ادامه بحث به دو اثر «روز خداحافظی» و «مرتد» نیز اشاره کرد و اظهار کرد: «روز خداحافظی» بیشتر در ژانر عاشقانه و بر بستر بیماری لاعلاج شکل‌گرفته است. اگرچه پایان فیلم مشخص است و فیلم با یک داستان عاشقانه و انسانی پیش می‌رود، اما از نظر ساختاری ضعف‌هایی دارد. فیلم در برخی پلان‌ها زمان زیادی را تلف می‌کند و برخی رفت‌وآمدها و سکانس‌ها نیازمند بازنمایی سریالی یا طولانی نیستند. اگر این موارد کوتاه‌تر می‌شد، اثر جمع‌وجورتر و مؤثرتر می‌شد. درعین‌حال، قاب‌بندی و دکوپاژ فیلم قابل‌قبول است و میزانسن‌ها حتی در فضاهای محدود خانه به‌خوبی طراحی شده‌اند و یک نکته مهم درباره «روز خداحافظی» این است که فیلم وارد جزئیات بیماری نمی‌شود و بیشتر بر بستر یک درام خانوادگی حرکت می‌کند. بااین‌حال، فیلم کوتاه به معنای واقعی باید در فرم و ساختار، قابلیت‌های فیلم‌ساز را نشان دهد و فراتر از کلیشه‌ها و روایت‌های رایج حرکت کند.

وی ادامه داد: فیلم «مرتد» اما در چارچوب یک سینمای حرفه‌ای است و آنچه بیش از همه توجه جلب می‌کند کاراکتر پلیس فیلم است. در «مرتد»، پایان نیمه‌باز است اما تکلیف شخصیت‌ها تا حد زیادی روشن می‌شود. قاتل مشخص است. مقتول از ابتدا معلوم است و پرونده‌های مربوط به دو شخصیت اصلی شفاف است. این نکته باعث می‌شود فیلم، علی‌رغم پایان باز، در انتقال پیام و ایجاد حس عدالت موفق باشد.

جهانی که در آن همه بر سر کوچکترین مسائل به نزاع می‌پردازند

امیر پذیرفته کارگردان فیلم «تانکر» درباره ایده شکل‌گیری فیلم بیان کرد: بحث قصه و داستان همواره برای من اهمیت داشته و سعی کرده‌ام از زیست شخصی و از اتفاقاتی که پیرامون اطرافیانم رخ‌داده است، وام بگیرم. داستان فیلم «تانکر» نیز به همین صورت شکل گرفت. پایان فیلم، شخصاً پایان موردعلاقه خودم بود و می‌خواستم در جهانی که همه بر سر کوچک‌ترین مسائل به نزاع می‌پردازند، شخصیتی را نشان دهم که باوجود ظلمی که به او روا شده، بخشش کند. اگرچه بخشی از داستان فیلم برگرفته از خاطرات پدرم است اما واقعیت‌های امروزی نیز این وضعیت را تأیید می‌کند.

سیدمحمد حسینی کارگردان فیلم «آپاترید» نیز با اشاره به نام فیلم گفت: از منظر حقوقی و در مجامع بین‌المللی، «آپاترید» به معنای بی‌هویتی است و این واژه به کسانی اطلاق می‌شود که هویت ندارند؛ یعنی بسیاری از اتباع، چه ایرانی و چه خارجی، وقتی به کشور دوم مهاجرت می‌کنند، پاسپورت و مدارک هویتی‌شان را پاره یا باطل می‌کنند و به لحاظ قانونی عملاً هیچ هویتی ندارند. ازآنجایی‌که داستان فیلم حول موضوع قانون و مهاجران غیرقانونی بود ترجیح دادم که نامش نیز به این موضوع نزدیک باشد.

وی افزود: پس از جنگ ۱۲ روزه و حمله رژیم صیهونیستی به کشورمان موضوع اخراج مهاجران غیرقانونی مطرح شد و شخصاً معتقدم با کسانی که به صورت غیرقانونی وارد کشور می‌شوند باید طبق قانون عمل شود. اما آنچه ما بدان اشاره داشتیم مسئله دیگری است؛ فیلم نه صرفاً طرفداری از اتباع افغانستانی است و نه تریبونی برای دفاع از مهاجرت غیرقانونی. این اثر در مزمت مهاجرت غیرقانونی است و تصویری که از ایران نشان می‌دهد نیز تصویر سیاهی نیست.