‌به گزارش سینماپرس، ویکی‌پدیا در ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۰۱ توسط جیمی ویلز و لَری سَنگِر به‌طور رسمی بنیاد نهاده شد. هرچند شالودهٔ تکنیکیِ ایجاد ویکی‌پدیا به اولین مقالات دانشنامه‌ایِ آنلاین به سال ۱۹۹۲ و نوشته‌های ریگ گیتس (از پیشگامان اینترنت) برمی‌گردد، اما فعالیت‌های ریچارد استالمن در سال ۲۰۰۰ را می‌توان نقطهٔ عطفی در شروع دانشنامه‌نویسی آنلاین دانست. استالمن، با تأکید بر استفادهٔ آزادِ اطلاعات و محتویات متن‌باز و عدم تمرکز سازمانی، بر ایدهٔ تشکیل دانشنامهٔ آنلاین آزاد اثر گذاشت. جیمی ویلز در سال ۲۰۰۰ نیوپدیا را ـ که یک دانشنامهٔ آنلاین بود و توسط خبرگانِ فن ویرایش می‌شد، منتشر می‌کرد. با تبدیل امتیاز آن به پروانه مستندات آزاد گنو و با استفاده از روش‌های فنیِ ویکی، که ابداع‌کنندهٔ آن وارد کانینگهام بود، ویکی‌پدیا متولد شد.

عده‌ای از سردبیران از اینکه نیوپدیا به سبک ویکی اداره شود، خشنود نبودند و مقاومت می‌کردند. سَنگِر پیشنهاد داد پروژهٔ جدید به نام «ویکی‌پدیا» نامیده شود و به‌زودی با نشانی اینترنتیِ wikipedia.com در روز دوشنبه ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۰۱ راه‌اندازی شد. سِرورهای آن در سن دیگو واقع شده و توسط شرکت بومیس تأمین شده بود. در اوت ۲۰۰۲ جیمی ویلز اعلام کرد که تبلیغ تجارتی در ویکی‌پدیا گنجانده نمی‌شود، بر این اساس، آدرس وبگاه آن به Wikipedia.org تغییر یافت.

در ۸ ژوئن ۲۰۰۶ هزارمین مقالهٔ برگزیدهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی با عنوان «Iranian peoples» (مردمان ایرانی) نوشته شد.

ویکی (Wiki) معمولاً به انواعی از تارنماها گفته می‌شود که به تمام بازدیدکننده‌هایش (حتی گاه، بدون نیاز به نام‌نویسی در تارنما)، اجازهٔ ویرایش، افزودن یا حذف نوشته‌ها را می‌دهد. معمولاً در ویکی‌ها متن‌ها با استفاده از یک زبان نشانه‌گذاری ساده نوشته می‌شوند و با کمک یک ویرایشگر متن غنی قابل ویرایش است.

به نرم‌افزارهای ویکی که پایهٔ چنین تارنماهایی را ممکن می‌سازند، «موتور ویکی» گفته می‌شود. موتور ویکی، یک سامانه مدیریت محتوا است که ساختار نامستقیم کمی دارد و کاربران می‌توانند بسته به نیازشان با تمام قسمت‌ها مستقیماً کار کنند. تفاوت این سامانهٔ مدیریت محتوا با سایر سامانه‌ها، ازجمله وبلاگ‌ها، این است که در ویکی ایجاد محتوا بدون مالک یا رهبرِ تعریف‌ شده انجام می‌گیرد و ساختار غیرمستقیم کمتری وجود دارد، بنابراین، ساختار در ارتباط با نیازهای کاربران است.

«ویکی‌پدیا» تاکنون بزرگترین ویکی بوده‌ است، اما ویکی‌های دیگری مثل ویکی‌کتاب نیز وجود دارند.

ویکی‌پدیای انگلیسی (English Wikipedia) نسخهٔ انگلیسی زبان دانشنامهٔ ویکی‌پدیا اکنون با حدود ۶٫۳ میلیون مقاله، قدیمی‌ترین و بزرگ‌ترین ویرایش بین تمامی زبان‌های ویکی‌پدیا است. این نسخه در تاریخ ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۰۱ راه اندازی شد و در نوامبر ۲۰۰۵ به بیش از ۸۸۰٬۰۰۰ مقاله دست یافت. در سال ۲۰۰۷ یک‌چهارم کل مقاله‌ها در تمام ویکی‌پدیاها متعلق به زبان انگلیسی بوده‌ است. در اکتبر ۲۰۱۵ هنگامی که متن مقالات ویکی‌پدیای انگلیسی را فشرده کردند، حجمی برابر با ۱۱٫۵ گیگابایت داشت.

حالا ویکی پدیا یا دانشنامه آزاد یا دائره المعارف آنلاین که تقریبا به جرات می توان گفت هرکسی که با رایانه و جریان آزاد اطلاعات آن لاین سر و کار دارد حتما به آن رجوع کرده و اطلاعاتی که راجع به موضوعی خاص یا اشخاص حقیقی و حقوقی بوده را مطالعه کرده و بعضا به اطلاعات آن نیز اتکا کرده است. اما حالا بنیان گذار ویکی پدیا خودش دارد می گوید که افرادی در سطحی بسیار گسترده به عنوان ویرایش کننده اطلاعات در سامانه این دانشنامه فعالیت می کنند که گرایشات چپی داشته و با بهره از کارکرد ویرایشی متون ویکی پدیا، به دستکاری اطلاعات آن می پردازند و شاید نتوان به جرات به تمام اطلاعات این مرجع اعتماد و اتکا کرد.

در ادامه اظهارات قابل تامل «لری سَنگِر» بنیان گذار ویکی پدیا به نقل از واشنگتن تایمز، پیش روی شما قرار می گیرد:

«لری سَنگِر»، بنیانگذار ویکی پدیا ادعا می کند ویراستاران متمایل به چپ، سایت را مغرضانه و غیرقابل اعتماد کرده اند.

سَنگِر با انتقاد از وضعیت دائره المعارف آنلاین یا «ویکی پدیا» (Wikipedia) که در مصاحبه اخیر خود مطرح کرده، ابراز تردید کرد که به دلیل ورود زیاد ویراستاران با دیدگاه چپ گرایانه، نمی توان به اطلاعات بی طرفانه اعتماد کرد.

آقای سَنگِر، که ویکی پدیا را در سال ۲۰۰۱ با «جیمی ولز» راه اندازی کرد، در مصاحبه ای که روز چهارشنبه بصورت آنلاین منتشر شد، گفت: «می توانید به آن اعتماد کنید تا تقریباً در مورد همه چیز دیدگاه قابل اعتمادی ایجاد شود»

وی افزود: «آیا می توانید به آن اعتماد داشته باشید تا همیشه حقیقت را به شما ارائه دهد؟ خوب، این به آنچه تلقی شما از حقیقت است بستگی دارد.»

آقای سَنگِر ۵۳ ساله این نظرات را در مصاحبه ویدیویی انجام شده توسط وب سایت «UnHerd» ارائه داده است. ویکی پدیا بلافاصله به درخواست واشنگتن تایمز برای توضیح بیشتر در این خصوص و افرادی که از آنان به عنوان چپ گراها عنوان شده، پاسخ نداد.

آقای سَنگِر با یادآوری سالهای اولیه ویکی پدیا، که به کاربران آن امکان می داد به صورت ناشناس محتوایی را ویرایش کنند، گفت: «در آن زمان برای مردم شرکت در این فرایندها و ویرایش کردن ها بسیار راحت تر بود.»

سَنگِر گفت: «چندین سال پیش، مقاله ویکی پدیا برای یک موضوع بسیار جنجالی مانند سوابق رئیس جمهور ایالات متحده با چندین دیدگاه مختلف، منطقی، منصفانه و پر آب و تاب ارائه می شد.

وی افزود: اما همانطور که ویکی پدیا با گذشت زمان در جهان نفوذ پیدا کرد، یک بازی پیچیده و کثیف در پشت صحنه توسط افرادی از طیف سیاسی چپ گرا که می خواهند ویکی پدیا یک روایت خاص و سفارشی را ارائه کند، پدیدار شد.

سَنگِر به صفحه ویکی پدیا برای رئیس جمهور بایدن استناد کرد که استدلال می کند این تفسیر «بسیار مغرضانه» از اتهامات مطرح شده علیه وی ارائه شده و مانند یک «دفاعیه وکیل مدافع» خوانده می شود.

بنیان گذار ویکی پدیا در پاسخ به این سوال که چرا بخش اطلاعات در مورد آقای بایدن به نفع رئیس جمهور مغرضانه است، گفت رئیس جمهور کاملاً خیالش راحت است و این اطمینان خاطر به دلیل کنترل محتوای ویکی پدیا توسط ویراستاران متمایل به دموکرات ها است.

سَنگِر ادعا کرد: من فکر می کنم افراد زیادی با انگیزه بالا وارد مقاله می شوند تا آن را از نظر سیاسی خنثی تر کنند اما به آنها اجازه داده نمی شود.

او اضافه کرد: «با این وجود ویکی پدیا از نظر خودش کاملاً قابل اعتماد است، و عمده کارکنانش حداقل در آغاز راه نسبت به انواع دیدگاه های ضد امنیتی که در داخل به آنها دامن زده می شد، به غربالگری مطالب و اطلاعات همت می گماشتند.

سَنگِر گفت: خوانندگان ویکی پدیا قبل از انتقاد از این وب سایت که اجازه استناد به محتواهایی از رسانه هایی مانند تابلوید پوپولیست انگلیس و دیلی میل نمی دهد، نمی خواهند هر چیزی را بدون چون و چرا بپذیرند.

«پس این یعنی چه؟ این بدان معناست که اگر جنجالی در رسانه های جریان اصلی و چپ میانه وجود نداشته باشد، آنگاه قرار نیست در ویکی پدیا ظاهر شود!»

سَنگِر گفت: اگر فقط یک نسخه از واقعیت مجاز باشد، این امر انگیزه بزرگی به افراد ثروتمند و قدرتمند می دهد تا بر جاهایی مانند ویکی پدیا کنترل یابند تا قدرت خود را گسترش دهند و آنها این کار را می کنند.

ویکی پدیا، در سال ۲۰۱۷ «دِیلی مِیل» (Daily Mail) را «منبع غیرقابل اعتماد» دانست و گفت که دیگر در مدخل های آنلاین ویکی پدیا ذکر ذکر نخواهد شد. سخنگوی این روزنامه به این موضع ویکی پدیا پاسخ داد و آن را «تلاشی بدبینانه با انگیزه سیاسی برای خفه کردن آزادی مطبوعات» عنوان کرد.

‌*فارس