به گزارش سینماپرس، اقدام سازمان اوج در انتشار فیلم «خروج» در VOD ها قبل از اکران رسمی شاید فتح بابی در سینمای ایران شود تا مدل جدیدی از اکران را شاهد باشیم. در حالیکه چندسالی است برخی فیلم‌های مهم سینمایی در جایی غیر از سینما اکران می‌شود اما سینمای ایران اولین بار است که چنین موضوعی را تجربه خواهد کرد و باید دید که در نهایت این باب ادامه پیدا خواهد کرد یا مسدود خواهد شد هر چند وزارت ارشاد به صورت محتاط در باغ سبز را نشان داده است و از اکران فیلم های پشت خط مانده در اولین قدم حمایت کرده اما واکنش های صنفی سینماداران نشان می دهد آنها نگران آینده خود هستند.

*اولین واکنش منفی صنفی

در روزهایی که کرونا  اکثر کسب و کارها را زمین‌گیر کرده است اقدام سازمان اوج در اکران فیلم خروج در سامانه‌های نمایش خانگی قبل از اکران در سینما اتفاقی جالب است ولی واکنش ها به این اقدام همچنان متناقض و متفاوت است. سعید خانی تهیه کننده فیلم «دوزیست» در واکنش به این اقدام آن را نتیجه فیملسازی با پول بیت المال دانسته و تلویحاً کنایه زده است که اوج به دلیل عدم فروش فیلم خروج این اقدام را انجام داده است اما محمد ذوقی مشاور رسانه‌ای فیلم با اشاره به درآمد ۳۷ میلیاردی اوج در سال ۹۸ این اقدام را در راستای فعالیت های اقتصادی می داند در عین حال که این اقدام برای رفاه مردم انجام شده است.

*مواضع متناقض

در حالیکه در سالهای اخیر سامانه های پخش فیلم کم کم خود را رقیبی برای شبکه های تلویزیونی مطرح می‌کردند اما این اقدام آنها را می تواند در حد رقیب بزرگی در سینماها جانمایی کند و همین مسئله باعث شده است که محمد قاصداشرفی رئیس انجمن سینماداران بگوید «فیلمی که در فضای مجازی و یا شبکه نمایش خانگی ارائه شده باشد، قطعاً در آینده در سینماها اکران عمومی نخواهد شد. زمانی که یک فیلم سینمایی در شبکه نمایش خانگی و یا فضای مجازی نمایش داده شود، دیگر لزومی ندارد در سینما اکران عمومی داشته باشد، چرا که مخاطب فیلم موردنظر را پیش از اکران عمومی دیده و دیگر برای تماشای آن فیلم به سینما نخواهد رفت».

با این حال محمدمهدی طباطبایی‌نژاد معاون نظارت و ارزشیابی و رییس شورای عالی اکران از اقدام صاحبان فیلم‌ها در انتشار آثارشان در سامانه‌های نمایش فیلم دفاع کرده است و گفته «سازمان سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از اینکه فیلم‌های تازه، از صف اکران خارج شوند و به سامانه‌های نمایش درخواستی بروند استقبال می‌کند و در بخش خصوصی هم با پرداخت ۲۰ درصد رقم قراردادشان پس از بارگذاری در شبکه وی‌اودی از آن‌ها حمایت می‌کند. این اتفاق به این دلیل می‌افتد که در حال حاضر سینماها تعطیل هستند و یکی از مسئولیت‌های سازمان سینمایی این است که برای مخاطب فیلم‌های سینمایی خوراک لازم را تدارک ببیند.» او درباره اکران فیلم خروج هم اضافه کرده است: «اگر فیلم‌های ما نیز ارزنده باشند قطعا دیده خواهند شد. بر این اساس اکران اول فیلمی مثل «خروج» که یک فیلم تازه است به صورت آنلاین، نکات مثبتی را به همراه خواهد داشت، از جمله اینکه فضای وی‌اودی‌ها را جذاب می‌کند و سبب افزایش کاربر می‌شود. مشابه این، پیش‌تر توسط شبکه‌هایی مثل نتفلیکس انجام شده که اکران اول یک فیلم را عرضه می‌کنند. بنابراین چنین کاری در این شرایط که مخاطب از فیلم تازه و سینما دور شده، برای ما امری پسندیده است و خلأ به وجود آمده را پر می‌کند.»

همان طور که گفته شد علیرغم برخی مواضع منفی و متناقض سینماگران اما برخی این اقدام را شکستن انحصار در سینما تعبیر کرده و از آن حمایت کردند. سیدضیاء هاشمی رییس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان در این باره گفته است: «این تصمیم بزرگ و جسارت قابل تقدیر را فتح بابی بدانیم برای شکست هیمنه و انحصار مدیریت پخش و نمایش سنتی سینمای ایران.» و خب به نظر می‌رسد که با این اقدام و حمایت تهیه‌کنندگان، راه برای سایر فیلم‌ها هم باز شود اما در این میان سیدمحمود رضوی تهیه کننده سینما هم ضمن حمایت از این کار اوج آن را خط شکنی به نفع مردم دانسته اما در عین حال هشدار داده که وزارت ارشاد همزمان باید از شکل‌گیری انحصار در اکران آنلاین جلوگیری کند.

* قاچاق می‌شود؟

یکی از مسائل مهم در اکران آنلاین جلوگیری از قاچاق فیلم است. در حالیکه تاکنون فیلم ها بعد از اکران در سینماها به سامانه های نمایش داخلی می‌آمدند یعنی بعد از فروش در سینما و فروش رایت خانگی بخشی از هزینه هایشان جبران یا تامین شده بود اما اینکه فیلمی قبل از اکران سینمایی وارد این چرخه شود کمی نگران کننده است. محمد ذوقی مشاور رسانه ای خروج در این باره و لزوم تمهیدات جهت جلوگیری از قاچاق فیلم گفته است: «مردم ما حتماً با فرهنگ‌تر از این حرف‌ها هستند، ضمن اینکه خود وی‌اودی‌ها تمهیداتی اندیشیده‌اند برای اینکه این اتفاق نیفتد.»

از سویی دیگر رییس شورای عالی اکران درباره اینکه آیا با اکران آنلاین فیلم‌ها امکان دانلود غیر قانونی وجود خواهد داشت؟ گفت: «آن چیزی که خود سامانه‌ها می‌گویند و مدعی آن هستند این است که به شکل حرفه‌ای مطلقاً امکان دانلود یا کپی کردن فیلم‌ها وجود ندارد، مگر اینکه از روی تصویر، تصویر دیگری گرفته شود که طبیعتاً آنقدر کیفیت پایین و نازل است که هیچ مخاطب عاقلی چنین فیلمی را نمی‌بیند. ضمن اینکه فیلم اکران شده در دسترس است و تجربه چند وقت اخیر هم نشان داده چند فیلمی که نسخه پرده‌ای آن بیرون آمد هیچ التهابی را به وجود نیاورد و اصلا مورد استقبال قرار نگرفت به طوری که ما حتی آن را به عنوان یک سرقت هنری هم نگاه نکردیم چون الان دیگر مدل تصویربرداری از پرده و فیلم جواب نمی‌دهد و مردم کالای مرغوب می‌خواهند.» با این حال باید منتظر ماند و دید آیا خروج بعد از نمایش آنلاین قاچاق خواهد شد یا نه که در صورت منفی بودن قاچاق فیلم دیگر فیلم‌ها هم امیدوارانه‌تر وارد این گردونه خواهند شد.

*سابقه دارد؟

همان طور که ذکر شد چند سالی است که در جهان فیلم های سینمایی از چرخه ای غیر از اکران به درآمدزایی می رسند و نمونه بارز آن نتفیلیکس است که مستقلا محصولاتش را اکران می‌کند.

در این باره شهاب اسفندیاری رییس دانشگاه صداوسیما می‌گوید: «اتفاق مهمی است. اولین تولید بزرگ و دارای پروانه نمایش که پس از یک اکران محدود (در جشنواره فجر) مستقیم در اینترنت عرضه می شود. «اوج» کاری را انجام داده که «نتفلیکس» سال‌ها قبل شروع کرد و به تغییر مناسبات پخش و اکران در آمریکا انجامید. در ابتدا بحث انگیز بود ولی کم کم جا افتاد. تا قبل از این فیلم‌ها تنها در صورتی برای اکران در سالن‌های زنجیره ای بزرگ سینما در آمریکا پذیرفته می‌شد که حداقل ۹۰ روز بین اکران و عرضه DVD/اینترنتی فیلم فاصله باشد. نتفلیکس این مقررات را بر هم زد و پس از اکران محدود، فیلم هایش را برای دهها میلیون مشترک اینترنتی عرضه کرد. در حالی که فیلمسازانی مانند اسپیلبرگ علیه تضعیف اکران سینمایی توسط نتفلیکس موضع گیری کردند، فیلمسازان صاحب نامی مانند برادران کوئن، آلفونسو کوارن و مارتین اسکورسیزی با نتفلیکس همکاری کردند. حتی فیلم «روما» محصول نتفلیکس ۴ جایزه اسکار برنده شد. البته نتفلیکس برای جلب رضایت این کارگردان‌ها، فیلم‌هایشان را برای چند هفته در سالن‌های کوچکتر یا سالن‌های اجاره ای اختصاصی اکران می‌کرد. اما درآمد اصلی در عرضه اینترنتیِ همزمانِ جهانی بود. دیگر بین اکران آمریکا و اکران در سایر نقاط جهان فاصله ای و واسطه‌ای نبود. هرچند این تصمیم متأثر از شرایط کرونایی فعلی است، باید دید آیا عرضه مستقیم اینترنتی فیلم های سینمایی مناسبات اقتصادی سینمای ایران را هم تحت تأثیر قرار می دهد یا خیر. اما شکی نیست که شرکت های عرضه اینترنتی فیلم و سریال بسیار خوشحال خواهند شد.»

با وجود همه نکات گفته شده اما همه این مسائل بسته به میزان درآمدی است که عاید سامانه‌های پخش فیلم خواهد شد. در حالیکه این سامانه‌ها فیلم‌ها را خریداری می‌کنند باید منتظر بازگشت سرمایه خود بمانند. باید دید که در ادامه تمایل این سامانه ها برای اکران سایر فیلم‌ها ادامه‌دار خواهد بود یا «خروج» اولین و آخرین نمونه این حرکت بی سابقه در سینمایی ایران است. اتفاقی که اگر موفقت‌آمیز باشد، قطعا باعث ایجاد چالشی جدید برای صنف سینمادار است که در سال‌های اخیر علاقه زیادی در ساخت سالن‌های سینما داشته است و حالا با این اقدام بخشی از مخاطب خود را از دست رفته خواهد دید.

*فارس