به گزارش سینماپرس، رضا دبیری‌نژاد رئیس موزه هنرهای معاصر تهران در گفتگو با مهر درباره تعداد دقیق آثار پیکاسو در نمایشگاه «پیکاسو در تهران» توضیح داد: هر چه اثر از پیکاسو در موزه هنرهای معاصر تهران به نمایش درآمده، متعلق به موزه است و در نمایشگاه «پیکاسو در تهران» به جز ۳ اثر که به دلایل عرفی و اجتماعی قابل نمایش نبودند، همه آثار پیکاسو به نمایش درآمدند. اگر بخواهیم به صورت تکی، تعداد آثار را حساب کنیم، ۷۶ اثر از پیکاسو را داریم که باز هم نیاز به توضیح دارد که برخی از این آثار به صورت مجموعه‌ای هستند، برای مثال آرتیست بوک‌های پیکاسو با عنوان «من بوفون» شامل ۳۰ اثر در یک مجموعه است که یک کتاب را تشکیل می‌دهد یا «گاوبازها» متشکل از ۲۶ اثر چاپ دستی جداگانه هستند که صحافی نشدند.

دلیل نمایش داده نشدن اصل تابلوی «گرنیکا» در نمایشگاه پیکاسو

وی در پاسخ به اینکه چرا با وجودی که امکان نمایش اصل تابلوی «گرنیکا» در نمایشگاه وجود نداشت، نسخه‌ای کپی از آن در یکی از گالری‌ها به نمایش گذاشته شد، گفت: ما در موزه‌ها، چندین مدل چیدمان یا روایت‌پردازی داریم؛ یک مدل به صورت گاه‌شماری است که مدل موزه‌های تاریخی است و از قدیمی‌ترین اثر تا جدیدترین آثار چیده می‌شوند و مدل دیگر چیدمان تماتیک یا موضوعی است. ما برای نمایشگاه «پیکاسو در تهران» به این نتیجه رسیدیم که به صورت موضوعی برخورد کنیم، به همین دلیل هر کدام از گالری‌های موزه یک موضوع یا یک دوره از پیکاسو یا یک مفهوم و شکل و شمایل را در بر می‌گیرند. بر مبنای این رویه، در گالری اول سعی کردیم هم نقاشی، هم مجسمه و هم تایم لاینی کلی داشته باشد تا مروری بر آثار پیکاسو باشد و گالری دوم را به کوبیسم اختصاص دادیم و دیگر هنرمندان این سبک مثل ژرژ براک و فرنان لژه را نیز در کنارش آوردیم. در گالری سوم چون می‌خواستیم به وجه اجتماعی پیکاسو اشاره کنیم و بر وجه پژوهشی و آموزشی او نیز تاکید داشته باشیم (روایتی بر مبنای پژوهش و آموزش) و چون اثر «گرنیکا» یک جایگاه ویژه دارد باید حتماً ارائه‌ای از این اثر در نمایشگاه می‌داشتیم چون نمی‌توان ادعا کرد نمایشگاه معرفی پیکاسو را برگزار کردیم بدون اینکه داستان این اثر را بیان کرده باشیم.

دبیری‌نژاد تصریح کرد: از طرف دیگر، ۳ اثر «زنان گریان» پیکاسو با «گرنیکا» هم دوره هستند و در روزگار جنگ و پساجنگ خلق شدند و چون می‌خواستیم اثر اجتماعی این ۳ اثر را نیز بگوییم، داستان «گرنیکا» را گفتیم تا مقدمه‌ای بر «زنان گریان» باشد. یک فیلم مستند را نیز در گالری سوم از جزییات «گرنیکا» پخش کردیم و «گرنیکا» را در قالب مولاژ به نمایش گذاشتیم تا حسی از موضوع را به مخاطب ارائه دهد.

نمایش آثاری از پیکاسو که تاکنون نمایش داده نشدند

یکی از قابلیت‌های پیکاسو این است که چندین هزار اثر به جا گذاشته چراکه در دوره‌ای زیسته که امکان چاپ و تکثیر وجود داشته و به همین دلیل نسخه‌های ادیشن‌دار بسیاری از آثارش وجود دارد وی در پاسخ به پرسشی درباره استفاده از قابلیت‌های آثار پیکاسو و اینکه آیا این آثار چه زمانی خریداری شدند، گفت: یکی از قابلیت‌های پیکاسو این است که چندین هزار اثر به جا گذاشته چراکه در دوره‌ای زیسته که امکان چاپ و تکثیر وجود داشته و به همین دلیل نسخه‌های ادیشن‌دار بسیاری از آثارش وجود دارد و آثار چاپ دستی «بوفون» و «گاوبازی» و حتی مجسمه‌اش نیز ادیشن‌دار هستند و از این قابلیت تکثیر استفاده کرده تا بیشتر از خودش تکثیر کند و فضای فراگیرتری داشته باشد، به همین دلیل آثار پیکاسو در اکثر موزه‌های جهان وجود دارند. آثاری که از پیکاسو در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران در اختیار داریم، همگی در زمان تاسیس موزه خریداری شدند که برخی آثار همچون «نقاش و مدلش» و مجموعه «بوفون» یک بار ۱۰ سال پیش به نمایش درآمدند اما مجموعه «گاوبازی» و «بالزاک» تاکنون به نمایش درنیامده بودند.

مجموعه «توروماکیا» یا «هنر گاوبازی» اثر پیکاسو

نمایشگاه‌های موزه دیگر شخص محور نیست

رئیس موزه هنرهای معاصر تهران درباره رویکرد جدید موزه تاکید کرد: مبنای دوره جدید مدیریت موزه هنرهای معاصر تهران بر این اساس است که به دلیل جایگاه اجتماعی عمومی این موزه، باید از سلایق فردی خارج شود و به همین دلیل بنا شده تا همه نمایشگاه‌هایمان توسط گروه کیوریتوری یا گروه موزه‌پردازی چیدمان شوند. گروه موزه‌پردازی نمایشگاه «پیکاسو در تهران» نیز متشکل از سعید باباوند، احسان برزین، رضا دبیری‌نژاد و سالار رفیعیان به همراه فواد نجم الدین و شراره صالحی به عنوان مشاوران علمی نمایشگاه هستند.

وی درباره گنگ بودن توضیحات این نمایشگاه برای مخاطبان در هر کدام از گالری‌های نه‌گانه موزه هنرهای معاصر تهران گفت: ابتدا باید بگویم که رمپ یا لابی ورودی موزه، گالری نیست ولی زمان‌هایی بوده که برای جبران کمبود جا، از آن به عنوان بخشی از نمایشگاه استفاده شده که در اذهان عمومی تبدیل به گالری شماره یک شده، در حالی که گالری شماره یک موزه از همان جایی است که در حال حاضر تایم لاین نمایشگاه رو گذاشته‌ایم. دوم اینکه، ما سعی کردیم با استفاده از استیتمنت‌های بیشتر یعنی مثلاً اگر دقت کنید برای کارهای شاخص مثل «نقاش و مدلش» یا «پنجره گشوده به خیابان» یا موارد دیگر حتی متن‌های استیتمنتی مفصل گذاشتیم و استفاده از تصاویر مکمل که حتی بتواند حس بقیه آثار هم دوره اینها را انتقال بدهد. برخی آثار نیز همچون دوره آبی و صورتی، چون متنی از آنها در اختیار نیست، سعی کردیم خارج از گالری‌ها و در راهروهای حرکتی آنها را نمایش دهیم.

مبنای دوره جدید مدیریت موزه هنرهای معاصر تهران بر این اساس است که به دلیل جایگاه اجتماعی عمومی این موزه، باید از سلایق فردی خارج شود و به همین دلیل بنا شده تا همه نمایشگاه‌هایمان توسط گروه کیوریتوری یا گروه موزه‌پردازی چیدمان شوند رئیس موزه هنرهای معاصر تهران توضیح داد: بخشی هم از فیلم و موشن استفاده کردیم که در واقع بخشی از اطلاعات از طریق آنها داده می‌شود مثلاً برای معرفی سبک «کوبیسم»، جدای از متن استیتمنت، یک فیلم مستند مفصل نمایش داده می‌شود که ما آن را برای اولین بار دوبله و برای نمایش پخش کردیم. همچنین ۳ موشن را به صورت اختصاصی تولید کردیم مثلاً برای مجموعه «گاوبازها»، موشن‌های آثار تولید شد. معمولاً ذهن مخاطبان به بعضی قالب‌های نمایشگاهی عادت کرده برای مثال عادت داریم فقط پانویس آثار را ببینیم و به استیتمنت کلی نمایشگاه بسنده می‌کنیم، در حالی که در مدل‌های جدید موزه‌داری از واسطه‌های بیانی متعدد استفاده می‌کنند و در مدل‌های تجربه‌گرا می‌خواهند مخاطب محوری را بیشتر کنند تا خودش دست به اکتشاف بزند از این رو ما نیز به این موضوع بسنده نکردیم و نمایش فیلم‌ها با همین هدف انجام شد تا مدیاهای جدید در موضوع مورد استفاده قرار بگیرد یا مثلاً اگر اثری خودش یک روایت مستقل دارد شما بتوانید خودتان بخوانید و متوجه شوید.

آموزش مخاطب به مدل‌های جدید موزه‌گردی

وی تصریح کرد: شاید بخشی از هدف ما در این نمایشگاه‌ها، این است که کمی مخاطب را هم به مدل‌های جدید موزه‌گردی آموزش بدهیم، همچنین بحث سیستم‌های حفاظتی تا مخاطبان یاد بگیرند باید حریم نمایشگاه را رعایت کنند، مدنظر ما بوده است.

دبیری‌نژاد با بیان اینکه حجم استیتمنت‌های نمایشگاه «پیکاسو در تهران» زیاد است، عنوان کرد: گاهی از این حجم استیتمنت‌ها ترس داشتیم اما بعدها در نمایشگاه دیدیم که مردم صف کشیدند تا آنها را بخوانند، تجربه جالبی را پشت سر گذاشتیم و حس خوبی داشت که مخاطبان مدت یک ساعت روی زمین می‌نشستند و فیلم‌ها را با دقت می‌دیدند و این عجیب بود. به شخصه خیلی رفتار مردم متشکل از کودکان و بزرگسالان برایم عجیب و جذاب بود.

در نمایشگاه پیکاسو سعی کردیم نقش آموزشی موزه تقویت شود

وی در مقایسه این نمایشگاه با نمایشگاه پرتره‌های گنجینه «چشم در چشم» گفت: به نظرم بهتر است نمایشگاه‌ها را با هم مقایسه نکنیم و اگر الان بخواهیم مقایسه کنیم باید بگویم این نمایشگاه خوب است و نسبت به نمایشگاه قبلی، آثار کمتری را به نمایش گذاشته است. در نمایشگاه قبلی (چشم در چشم) حجم آثار بیشتری را به نمایش گذاشته بودیم اما در نمایشگاه آثار پیکاسو، برای بالا بردن ضریب ایمنی و اینکه نقشه برای مخاطبان مشخص باشد؛ یعنی اینکه کجا گالری، کجا راهرو و کجا محل استراحت یا فاصله‌های بین گالری باشد، چیدمان متفاوتی را برگزیدیم. همچنین برای اینکه امکان کنترل شرایط را داشته باشیم، سعی کردیم این نمایشگاه را مقداری به استانداردهای موزه‌ای نزدیک کنیم.

مجسمه «بابون و بچه‌اش» اثر پیکاسو

دبیری‌نژاد در ادامه این مبحث، تصریح کرد: در تجربه‌های نمایشگاهی موزه‌ای از جنس موزه هنرهای معاصر تهران که درکش کمی برای مخاطب عام سخت است و برای مخاطب متخصص هم فکر می‌کنیم خودشان مطلع هستند، معمولاً به نمایش صرف آثار بسنده می‌کنیم اما در این نمایشگاه که قرار است یک خط روایی داشته باشد، سعی می‌کنیم کنار آثار، مفاهیم و مبانی دیگری هم داشته باشیم که بتواند به آموزش غیرمستقیم جامعه کمک کند و نقش آموزشی موزه تقویت شود. نکته دوم این است که موزه‌ها با انواع و آحاد مخاطب‌ها باید توجه کنند یعنی قرار نیست ما فقط به گروهی که می‌دانند، بسنده کنیم به ویژه اینکه ما وظیفه داریم نسل‌های آینده را در نظر بگیریم و مخاطب سازی کنیم. به همین دلیل بود که چندین برنامه ویژه نسل جدید و کودکان در کنار نمایش آثار پیکاسو برگزار کردیم، مثلاً دو سه نوبت برنامه ویژه کودکان داشتیم و یک روز را به کودکان اختصاص دادیم. بازی، قصه‌گویی و کارگاه با موضوع پیکاسو طراحی کردیم که بیش از ۴۰۰ بچه در آن روز از موزه بازدید داشتند که همین استقبال سبب شد پنجشنبه اول خرداد نیز این برنامه را ادامه دهیم. در واقع نمایشگاه را مرکز یک موضوع قرار دادیم و برنامه‌های جانبی همچون نمایش فیلم‌های پیکاسو و تجربه جدید بازدید شبانه از موزه را برگزار کردیم تا وجه پژوهشی، آموزشی و ترویجی نمایشگاه را نمود دهیم. تلاشمان این بود که این کار کمک کند تا موزه بتواند گنجینه‌اش را به یک جریان فرهنگی تبدیل کند.

برنامه‌های موزه تا پایان سال مشخص است

وی عنوان کرد: برنامه‌های موزه هنرهای معاصر تهران تا پایان سال مشخص است. همچنین در برگزاری نمایشگاه‌ها و رویدادهایمان بر «هنر ایرانی» و «بررسی ابعاد مختلف هنر معاصر» تاکید داریم و سعی می‌کنیم به چهره‌های ملی و بین‌المللی برجسته هنر کشور نیز توجه کنیم و تنوع بیشتری نیز به لحاظ موضوعی داشته باشیم.

رئیس موزه هنرهای معاصر تهران درباره استفاده از پژوهشگران و نمایشگاه‌گردان‌های متفاوت نیز گفت: اعتقادم بر این است که گروه پژوهشگر و کیوریتوری روی نمایشگاه‌ها کار کنند تا بتوانیم تنوع سلایق و آدم‌های متفاوتی را شاهد باشیم و موزه به صورت انحصاری متعلق به یک تفکر نباشد، چراکه بخشی از قابلیت موزه هنرهای معاصر تهران تنوع بخشی است.

پایش محیطی گالری‌ها برای بالا بردن استانداردهای موزه

وی در بخش دیگری از این گفتگو درباره وضعیت نور، تهویه و گردش هوا در گالری‌های موزه پس از بازسازی و ازدحامی که در نمایشگاه‌های اخیر به ویژه نمایشگاه «چشم در چشم» ایجاد و سبب نگرانی‌هایی از بابت تهویه شده است، گفت: در دوره جدید دستور دادم همکارانم به صورت روزانه پایش محیطی انجام دهند که گزارش آنها نیز پس از حدود ۲ ماه، سبب می‌شود به نتایج منطقی‌تری برسیم و این گزارش آماری به ما بگوید چقدر تغییر دما و رطوبت داشتیم. من قبل از برپایی نمایشگاه پیکاسو، این نگرانی را داشتم و فکر کردم اگر حجم بازدیدها زیاد بود، سقف ظرفیت بازدید را محدود کنیم. البته نکته‌ای را باید به شما بگویم که برخلاف تصورها، در روزهایی از نمایشگاه «پیکاسو در تهران» به آماری بیش از رقم متوسط نمایشگاه «چشم در چشم» رسیدیم. پس از بررسی‌های صورت گرفته، متوجه شدیم چون ساختمان موزه بنایی مدرن دارد، محدودیتی از نظر ظرفیت بازدیدها را شاهد نخواهیم بود؛ در نمایشگاه «چشم در چشم» تجمع افراد زیاد بود که سعی کردیم در شدیدترین حالت، آنها را پخش کنیم. اتفاقاً در همان نمایشگاه من با دوستان متخصص درباره این ازدحام مشورت کردم و آنها پاسخ دادند مگر جلوی تابلوی «مونالیزا» ازدحام‌های زیاد برای عکس گرفتن و تماشا را ندیده‌اید که حتی کیفیت بازدید را پایین هم نمی‌آورد.

این کارشناس موزه همچنین بیان کرد: اتفاقاً دیدیم که مردم در نمایشگاه «پیکاسو در تهران» خودشان مدیریت می‌کردند تا زمانی را به تماشای آثار اختصاص بدهند و حتی سروصدایی غیرمعمول هم شما را آزار نمی‌داد. نکته دیگر این است که ما از فضاهای میانی یا راهروها برای نمایش آثار استفاده نکردیم و اختصاصاً آثار در گالری‌ها به نمایش درآمدند تا امکان چرخش محیطی برای بازدیدکنندگان وجود داشته باشد تا تجمع زیاد از حد ایجاد نشود.

نورهای گالری‌های موزه تعویض خواهند شد

وی در مورد وضعیت تهویه هوا و تاثیر موکت‌ها در آلودگی هوای گالری‌ها توضیح داد: با پژوهشگاه میراث فرهنگی صحبت کردم تا پایش محیطی موزه را انجام دهند و گزارش رسمی به ما بدهند تا بر مبنای نتیجه متخصصان حفاظت و مرمت آثار فرهنگی و هنری تصمیم بگیریم که رطوبت و گردش هوا در گالری‌ها چه تاثیری بر آثار دارد. خوشبختانه در نمایشگاه پیکاسو تا حدود زیادی این موضوع کنترل شد و ما آلارم اخطار (هشدار) نداشتیم، البته یادمان باشد حسی که مردم درباره گرمایش محیطی پیدا می‌کنند، با حسی که در اطراف آثار وجود دارد، ممکن است یکی نباشد برای همین ما برای این نمایشگاه دستگاه‌های سنجش رطوبت و نور را گرفتیم و با نورهای جدیدی که کار گذاشتیم، سعی کردیم حجم نور را کنترل کنیم. اما در مورد وضعیت گردش هوا تا گزارش پایش محیطی به دستم نرسد نمی‌توانم دقیق در موردش صحبت کنم.

دبیری‌نژاد در پایان درباره کمبود نور در گالری‌ها گفت: نورهایی که الان در نمایشگاه وجود دارد، نورهای موضعی و کادربندی شده است اما برای نمایشگاه آینده موزه هنرهای معاصر تهران سفارش دادیم که کل نورهای موجود را با استانداردهای بهتری تعویض کنیم. البته نورهای موزون تخصصی برای گالری‌ها و موزه‌ها هستند که ما در نمایشگاه پیکاسو تعدادی را توانستیم تعویض کنیم ولی برای اینکه وضعیت نور را ارتقا دهیم، کل آنها با استانداردهای مشخص موزه تغییر خواهد کرد.