Harakiri-Seppuku
هاراکیری-خودکشی
محصول سال 1962
ژاپن
هنرپیشگان: تاتسویا ناکادائی ، رنتارو میکانی ، آکیرا ایشیهاما
کارگردان: ماساکی کوبایاشی
سیزدهم می سال 1630 در یکی از روزهای گرم تابستان ، "هانشیرو تسوگومو" ( تاتسویا ناکادائی ) از محافظان سابق فاکوشیما در هیروشیما ، به خانه "کاگیو سایتو" (رنتارو میکانی ) مشاور اعظم " لی " وارد شده و از وی درخواست می کند که ارباب او شود تا بتواند با افتخار دست به خودکشی با عزت بزند و از فقر و ننگی که به علت از دست دادن اربابش گرفتار شده رهایی یابد . مشاوراعظم داستانی برای تسوگومو بیان می کند : " چند روز قبل ، سامورایی دیگری بنام " موتومه جیجیوا " ( آکیرا ایشیهاما ) چنین درخواستی داشت ، ولی بدلیل آنکه وی یک متقلب بوده و حتی شمشیرش نیز واقعی نبود او را مجبور کردیم تا با شمشیر مصنوعی خودکشی کند " . تسوگومو به مشاوراعظم می گوید که متقلب نبوده و واقعا قصد خود کشی دارد . اما قبل از آنکه خودکشی کند برای مشاور و افراد حاضر در مراسم خودکشی ، داستانی می گوید که طی آن مشخص می شود "جیجیوا" داماد تسوگومو بوده و بدلیل فقر و تنگدستی و بیماری همسر و کودکش دست به این کار زده است ...
فیلم با چند نما از پیکر زره سامورایی و پس از آن با تغییر اندازه نما بصورت زوم اوت ، شروع می شود ؛ تا آنجا که زره در نمایی نیمه دور قرار می گیرد . سپس با نور پردازی بسیار زیبا ، نما کاملا روشن می شود . این چند نمای کوتاه در بر دارنده این مطلب است که گویا این زره که نمادی از روح و حقیقت سامورایی می باشد ، قرار است برای ما داستان فیلم را بیان کند . داستانی که همچون رازی سر به مهر بوده و فقط زره سامورایی توان فاش کردن این راز را دارد .
داستان حول محور سه شخصیت سایتو ، تسوگومو و جیجیوا شکل گرفته است . کاراکتر سایتو ظاهری محکم و جدی داشته و شباهت زیادی به ساموراییها دارد ولی از نظر باطنی شخصیتی است بسیار پست و زبون بطوریکه بین شخصیت او و یک سامورایی واقعی هیچ سنخیتی وجود ندارد . در مقابل جیجیوا که ظاهرا بسیار ضعیف و ناتوان است از نظر باطنی بسیار محکم و مقاوم می باشد .
و اما تسوگومو که در گذشته همانند سایتو ، فقط به ظاهر خود اهمیت می داده است ، در اثر حادثه ای که برای جیجیوا رخ می دهد دست از ظاهر سازی بر می دارد . آن اتقاق برای او همانند سیلی محکمی می باشد که به صورت انسانی زده باشند که در سرما به خواب رفته ؛ سرمای فقر و تنگدستی که پس از صلح در ژاپن بر زندگی افرادی همچون تسوگومو و جیجیوا حاکم شده است . در اثر این واقعه بسیار دردناک تسوگومو به خود آمده و به این مطلب پی می برد که هیچگاه از لحاظ باطنی یک سامورایی واقعی نبوده است . در سکانسی که افراد سایتو جسد جیجیوا را به خانهاش منتقل کرده و برای تسوگومو و میهو( همسرجیجیوا ) ماجرا را شرح می دهند ، تسوگومو که از خواب غفلت بلند شده است پس از آنکه شمشیر مصنوعی جیجوا را به دست می گیرد خطاب به او می گوید " تو حتی بخاطر میهو شمشیرت رو هم فروختی ، ولی من هیچ وقت به ذهنم خطور نکرد که شمشیرم را بفروشم ، چون اسیر این شمشیر شده بودم " .
کوبایاشی برای آنکه بیننده را کاملا به فضای سال 1630 ژاپن ببرد ، از میزانسنها و موسیقی سنتی ژاپن به خوبی استفاده کرده است ؛ و با انتخاب ریتمی بسیار آرام ، نورپردازی دقیق و زیبا در کنار فیلمبرداری بسیار ساده و روان ، گویی تماشاگر فیلم را بر قایقی سوار کرده و در روخانه خاطرات " زره سامورایی " حرکت می دهد . بیننده به آرامی روی این رودخانه در حال حرکت است تا زمانیکه به دو سکانس پایانی فیلم می رسیم .
سپس در سکانس اول که تسوگومو ماجرای انتقام گرفتن از یازاکی ، کاواب و اوموداکا ( از مسببین خودکشی جیجیوا ) را تعریف می کند ، این رود خانه آرام آرام متلاطم می شود ؛ که در قسمت انتقام گیری از اوموداکا به اوج خود می رسد . در این قسمت که از زیباترین بخشهای فیلم نیز می باشد ، کوبایاشی همچون یک شاعر ، باسرودن قصیده ای حماسی به مدح شخصی می پردازد که در اثر انقلابی درونی به یک سامورایی واقعی تبدیل شده است . صحنه های مبارزه تسوگومو و اوموداکا که زیباترین ابیات این قصیده می باشد ، بسیار مسحور کننده ساخته شده است . صدای وزش باد و نوازش چمزار ، چکاچاک شمشیرها و سپس نواختن موسیقی سنتی ، این بخش از داستان را به زیباترین صحنه های فیلم تبدیل کرده است .
در سکانس بعد تلاطم رودخانه خاطرات " زره سامورایی " گویی به آبشاری مرگبار تبدیل می شود . شروع این آبشار لحظه ای است که سایتو فرمان قتل تسوگومو را صادر می کند و زمانیکه تسوگومو دست به خودکشی می زند عملا آبشار به انتهای خود رسیده و در ادامه شاهدیم که این رودخانه دوباره آرام می شود .
شنبه ۱۱ دی ۱۳۸۹ - ۲۲:۵۲
بررسی سینمای جهان/27
نگاهی به فیلم "هاراکیری" ساخته ماساکی کوبایاشی

مهدی علیپور
ارسال نظر