به گزارش سینماپرس، نخستین نشست از سلسله نشست‌های اجتماعی-فرهنگی با موضوع «ارتباطات فرهنگی با اروپا از مسیر سینما: فرصت‌ها و چالش‌ها» با حضور رائد فریدزاده رییس سازمان امور سینمایی، سمعی و بصری، علیرضا شجاع نوری تهیه‌کننده، بازیگر و کارشناس امور بین‌الملل سینما، روح الله حسینی معاون ارزشیابی و نظارت سازمان امور سینمایی در دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران برگزار شد.

در ابتدای این نشست که ۱۶ اردیبهشت ماه برگزار شد، روح الله حسینی که مجری برنامه بود نکاتی را در مورد کلیت این نشست ارائه کرد.

سپس رائد فریدزاده رییس سازمان امور سینمایی، سمعی و بصری به تبیین مفهوم هنر پرداخت و گفت: وقتی در مورد هنر صحبت می‌کنیم هنر به مثابه قدرت نرم است و سینما به عنوان یک ابزار مهم در این زمینه می‌تواند عمل ‌کند.

وی ادامه داد: به نظرم در دیپلماسی فرهنگی و هنری می‌توان از ابزارهای مختلف هنری استفاده کرد که در این میان سینما یکی از بهترین ابزارهایی است که می‌تواند در هنر اثرگذار باشد.

رییس سازمان امور سینمایی تصریح کرد: وقتی در مورد سینما صحبت می‌کنیم اول از همه به نظرم باید مشخص کنیم که منظورمان از سینما چیست؟ زیرا خیلی از صحبت‌های ما در حوزه سینما دقیقا مشخص نیست که در مورد کدام بخش از سینما است، سینما به معنای سرگرمی، صنعت، رسانه یا یک هنر است. پس ابتدا باید مشخص کنیم که وقتی راجع‌به سینما سخن می‌گوییم دقیقا منظورمان کدام حوزه از سینما است، اگر هم بخوایم حقیقتاً به سینما ابزاری و کاربردی نگاه کنیم باید ببینیم این سینما چگونه می‌تواند راهگشا و کمک‌کننده ما باشد. در واقع سینما برای ما باید یک فضایی را ایجاد کند که بتوانیم از آن بهره‌برداری‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی داشته باشیم.

فریدزاده در ادامه به وضعیت سینما ایران در حوزه بین‌الملل پرداخت و گفت: سینمای ایران در حوزه بین‌الملل به مثابه یک فرزندی است که در مسیر رشد خود گاهی رشد خوب و مناسبی داشته و گاهی مسیر را اشتباه رفته و مجبور شده دوباره به مسیر خود بازگردد. البته حضور در حوزه بین‌الملل امروزه نسبت به گذشته بسیار راحت‌تر شده است، زمانی شما برای حضور در یک رویداد بین‌المللی باید به جشنواره فکس ارسال می‌کردید پس از تایید حضور در جشنواره رول‌های ۳۵ میلیمتری باید آماده می‌کردید از طریق فرودگاه ارسال می‌کردید به جشنواره و آنها پس از دریافت رول‌ها را سین می‌کردند و فیلم را می‌دیدند و نهایتا می‌پذیرفتند که فیلم شما در جشنواره نمایش داده شود. این در حالی که امروز شما با یک لینک ساده از طریق فضای مجازی در جشنواره ثبت‌نام می‌کنید و به راحتی آثار خود را ارسال می‌کنید و مورد بررسی قرار می‌گیرد.

وی افزود: تغییرات تکنولوژی باعث شده است که خیلی چیزها به ظاهر بی‌معنی بیاید. در دوره خود آقای شجاع نوری زحمات زیادی برای اکران یک فیلم ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی کشیده می‌شد. به ویژه در دوران جنگ تحمیلی که دنیا سعی داشت تصویری دیگری از ایران نشان دهد و بیشتر افکار عمومی دنیا ما را با تصاویر بالا رفتن از سفارت می‌شناختند و در این شرایط زحمات خیلی از سینماگران ما باعث شد تا تصویر دیگری از ایران در دنیا نمایش داده شود. در همان دوران جنگ، کار سینمای ایران فقط تولید یک اثر هنری نبود بلکه فیلم‌هایی مثل آثار آقای کیارستمی دریچه جدیدی از ایران را به دنیا نشان داد.

رئیس سازمان سینمایی بیان کرد: در همان دوران تسخیر سفارت آمریکا و پس از آن تحمیل جنگ به ایران یکی از کارکردهای جشنواره‌های اروپایی این بود که تصویری خلاف واقعیت از ایران نشان دهند. در همین زمان وقتی فیلمی «خانه دوست کجاست؟» عباس کیارستمی در چهل و دومین جشنواره فیلم لوکارنو پخش می‌شود دنیا متوجه می‌شود ما چه انسان‌های مهربانی هستیم و چقدر انسانیت و عشق در بین ما موج می‌زند. پس از این فیلم توجه به سینما ایران بیشتر می‌شود و کارگردان‌های همچون کیارستمی جدی‌تر گرفته می‌شوند.

فریدزاده یادآور شد: سیل حضور بین‌المللی سینمای ایران بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاد و شاید این یک دستاورد بزرگی برای ما محسوب می‌شد، دقیقا زمانی که برخی فیلم‌های ما در گیشه داخلی خودمان شاید مخاطبی نداشت در جهان با استقبال روبه‌رو می‌شد. متاسفانه در همین زمان بود که به برخی از فیلم‌سازان کنایه سیاه‌نمایی زدند و گفتند شما برای یک جریان خاص فیلم می‌سازید در حالی که بسیاری از آن کار هنری می‌کردند و سعی داشتند چهره ایران را به درستی در دنیا نشان دهند.

وی با بیان اینکه در ساخت یک فیلم ایرانی باید به مخاطب خارجی هم توجه داشته باشیم، گفت: گاهی ما با یک نگاه ساده و عامیانه و حتی از روی سرگرمی به تماشای یک فیلم می‌نشینیم و از آن لذت می‌بریم، اما همین لذتی که ما از تماشای یک فیلم خواهیم برد شاید برای یک مخاطب خارجی محقق نشود، دلیل این موضوع هم تفاوت تفسیر و ترجمه ما از صحنه‌های مختلف یک فیلم است، برای مثال در فیلم «جدایی نادر از سیمین» در یک سکانس سیمین در حال جمع کردن آلبوم‌های موسیقی است و به نادر می‌گوید «من شجریان می‌برم و نادر پاسخ می‌دهد همه‌رو ببر و او باز می‌گوید نه فقط شجریان با خود می‌برم». برداشت و تفسیر من مخاطب ایرانی از این دیالوگ کاملا مشخص است و ارجاع بازیگر به شجریان کاملا معلوم است اما یک مخاطب خارجی متوجه کنایه و تفسیر این دیالوگ نمی‌شود. در فیلم «درباره الی...» هم باز در سکانس ابتدایی که سکه در حال افتادن به داخل صندوق صدقات است، ترجمه آن برای مخاطب خارجی ملموس نیست، زیرا آنها درکی از صندوق صدقات ندارند.

رئیس سازمان سینمایی در ادامه به موضوع معرفی هویت فرهنگی ایران با سینما اشاره کرد و افزود: زمانی کشور ما را با ادبیات و شعر آن یعنی حافظ و سعدی می‌شناختند اما امروز هویت فرهنگی ایران را با سینما آن می‌شناسند. به اظهارنظر برخی از شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی در مورد اصغر فرهادی و عباس کیارستمی دقت کنید متوجه می‌شوید منظور حرف من چیست. نیکلا بلان تهیه‌کننده شرکت «آگات فیلم» در کشور فرانسه به صراحت می‌گوید «سینمای ایران را به خوبی نمی‌شناسد، اما فیلم‌های اصغر فرهادی و عباس کیارستمی را دیده است». پس اینکه برخی معتقدند سینمای ایران تا به حال هیچ دستاوری نداشته و ما به دروغ بزرگ‌نمایی می‌کنیم، بی‌انصافی است.

فریدزاده با بیان اینکه عرضه درست فیلم در بازاهای بین‌المللی بسیار مهم است، گفت: اگر روزگاری علیرضا شجاع نوری در حوزه بین‌الملل (در بنیاد سینمایی فارابی) فعالیت نمی‌کرد شاید عباس کیارستمی زبان درست بین‌المللی را پیدا نمی‌کرد، پس عرضه درست یک فیلم در بازارهای خارجی بسیار مهم است. البته ایران جای خود در جشنواره‌های خارجی را پیدا کرده است ولی باید روند حضور خودمان را استمرار ببخشیم.

وی به اهمیت درج یک واحد سینما در رشته‌های دانشگاهی به ویژه علوم انسانی اشاره کرد و توضیح داد: سینمای غرب ذات شاعرانگی سینمای ایران را دوست دارد و آن را کشف کرده است و حتی به عنوان درس در برخی از دانشکده‌های خارجی تدریس می‌شود و این در حالی است که در دانشکده‌های کشور خودمان یک واحد سینما در رشته‌های مختلف نداریم و این جای تاسف دارد، در همین دانشگاه فرای برلین دانشکده تئاتر و سینما تقریبا در تمام کرسی‌های خود ایران‌شناسی و شناخت سینمای ایران را دارند و اگر مقالات آنها را جست‌وجو کنید دومین یا سومین مقاله‌ای که خواهید دید در مورد عباس کیارستمی است.

رئیس سازمان سینمایی در مورد اهمیت فراگیری زبان خارجی برای رشد سینمای ایران نکاتی را بیان کرد و گفت: ما هنوز در عرصه بین‌المللی نتوانستیم داشته‌های خودمان را به درستی بیان کنیم، وقت آن رسیده که هر آن چیزی که در حوزه ارتباط بین فلسفه و فیلم در سینمای ایران است را استخراج و عرضه کنیم، فراموش نکنید ما دارای یک هویت و فرهنگ زنده هستیم که نباید آن را در موزه نگه داریم و باید آن را به دنیا نشان دهیم.

فریدزاده با بیان اینکه داشتن سینما و ریشه در این هنر بسیار مهم است، بیان کرد: امروز عربستان در حال سرمایه‌گذاری بر روی سینما است، حتی کسانی که در داخل این کشور فیلم‌شان را بسازند ۴۰درصد از هزینه فیلمش را هم پرداخت خواهند کرد، اما سوال اینجاست که آیا شما با داشتن امکانات می‌توانید صاحب سینما شوید؟ شاید داشتن امکانات در سینما و ساخت فیلم تاثیر داشته باشد اما برای داشتن سینما یک چرخه‌ای نیاز است که شما صاحب سینما شوید، ما حداقل در ایران ۱۲۰ سال سینما و حافظه تصویری داریم. حالا عربستان هر اندازه برای برپایی جشنواره سینمایی هم هزینه کند صاحب سینما نخواهد شد.

وی تاکید کرد: یکی از آسیب‌های جدی امروز سینمای ایران این است که طراوت و خلاقیت گذشته خود را ندارد و در واقع مخاطب با تماشای فیلم تکان نمی‌خورد.

امیدوارم روزی دغدغه تمام جوانان ما سینما باشد

در ادامه این نشست علیرضا شجاع نوری -تهیه‌کننده سینما و صاحب نظر در حوزه بین‌الملل- با اشاره به اینکه تنها راه نجات ما از شرایط فعلی کشور محبوب شدن در دنیا است، گفت: اگر ما بهترین دانشمندان و نخبگان جهان و حتی بیشترین سرمایه‌های دنیا را هم داشته باشیم اما محبوب نباشیم فایده‌ای ندارد، با محبوبیت می‌توانیم دنیا را تسخیر کنیم، یک زمانی در یکی از جشنواره‌های خارجی یکی از مدیران جشنواره به من گفت «تا به حال به این موضوع فکر کرده‌اید که چرا به کشورهای همسایه شما همچون افغانستان و عراق حمله می‌شود اما به شما حمله نمی‌کنند؟، من هم از او پرسیدم به نظر شما چرا به ما حمله نمی‌کنند؟، او در پاسخ گفت بخاطر اینکه شما در دنیا دارای تصویر هستید و دیده شدید». بنابراین ما اگر در دنیا دیده و محبوب شویم آن وقت هر حرفی بزنیم شنیده خواهد شد و هر کاری انجام دهیم موفق خواهد بود.

وی در مورد هزینه‌هایی که کشور عربستان برای سینمای خود می‌کند اشاره کرد و افزود: امروز عربستان هزینه‌های زیادی برای حضور سینماگران غربی در کشورش پرداخت می‌کند و حتی جشنواره‌های سینمایی گران قیمتی برگزار می‌کند اما در نهایت موفق نخواهد بود چون آنها باید ریشه فرهنگی داشته باشند، عربستان می‌خواهد چه تصویر فرهنگی از خودش نشان دهد، این در حالی که ما در دنیا دارای تصویر فرهنگی هستیم، شما اگر میلیون‌ها دلار هم هزینه کنید نمی‌توانید برای خودتان تصویر فرهنگی بسازید، برای مثال اماراتی‌ها در چندسال گذشته مبالغ زیادی را هزینه کردند تا یک سریال اماراتی بسازند که در آن به اماراتی بودن خود افتخار کنند اما در نهایت پروژه آنها با شکست مواجه شد زیرا شما باید یک ریشه فرهنگی داشته باشید.

شجاع‌نوری ابراز کرد: در زمان جنگ تحمیلی صدام با کمک سینما هالیوود سعی کرد تصویر دیگری از ایران نشان دهد و خیلی هم در این زمینه هزینه کرد اما نهایتا موفق نبودند زیرا ما دارای تصویر صادقانه در جهان بودیم و اتفاقا دیده شده بودیم. اینکه توانستیم تصویری صادقانه از خودمان در دنیا نشان دهیم اتفاق مهمی است.

وی افزود: رایزنی‌های فرهنگی ما در کشورهای مختلف وظیفه دارند از طریق ابزار سینما ایران را به دنیا معرفی کنند اما متاسفانه در این حوزه ضعف داریم، من در یک برهه‌ای ۷۰سوال در حوزه سینما آماده کردم تا رایزن‌های فرهنگی ما در مورد آن پاسخ بدهند تا ببینیم در هر کشوری وضعیت سینما چگونه است و چه تصویری از ما در سینمای آن کشور وجود دارد اما پاسخ روشنی دریافت نکردیم.

این تهیه‌کننده سینما یادآور شد: فراگیری زبان خارجی به نظرم یکی از ضرورت‌هایی است که دانشجویان ما باید به آن اهتمام داشته باشند، چنانچه دانشجو ما به یک زبان خارجی مسلط باشد می‌تواند در حوزه سینما یک کشور پژوهش کند، بازار آن کشور را ارزیابی و با پخش‌کننده و عوامل سینمایی آن کشور ارتباط برقرار کند، به هر حال دانستن زبان خارجی یکی از راه‌های عرضه فیلم در جشنواره‌های خارجی است، شما برای اینکه بتوانید با یک پخش‌کننده خارجی ارتباط بگیرد قطعا باید زبان بدانید. شما هر اندازه یک محصول خوب داشته باشید اما نتوانید در یک جشنواره خارجی آن را به خوبی تبلیغ کنید به مثابه اینکه شما حضورتان بی‌فایده بوده است.

شجاع نوری در ادامه به موضوع پژوهش در سینما اشاره کرد و گفت: بسیاری از دانشجویان ما باید نسبت به سینما اشراف پیدا کنند و بدانند اول ما خودمان چه گوهر نابی داریم و سپس به سراغ تبلیغ و عرضه آن بروند، چرا سینمای هند امروز پیشتاز و موفق است زیرا آنها نسبت به سینما خود یک پژوهش کردند و آسیب‌ها و مزایا خودشان را استخراج و سپس با یک برنامه‌ریزی به سمت جلو حرکت کردند.

وی بیان کرد: یکی از مشکلات امروز ما نداشتن تولیدات مشترک سینمایی با سایر کشورها است، دانشجویان باید در این حوزه ورود کنند، زیرا تولیدات مشترک می‌تواند سینمای ایران را در دنیا بسط و گسترش دهد، اما اینکه چگونه با یک کشور دیگر محصول مشترک داشته باشیم خودش یک مقوله جدید است زیرا شما باید نسبت به فرهنگ کشوری که می‌خواهید با آن محصول مشترک داشته باشید اشراف داشته و بدانید مخاطب آن کشور چه چیزی را دوست دارد، بازار بین‌المللی در حوزه سینما بسیار وسیع است اما سهم ما در این بازار چقدر است؟. امروز چرا آمریکا در سینما موفق است زیرا آنها متوجه شدند در سینما باید چه کنند و چگونه به بازارهای بین‌المللی ورود پیدا کنند. آمریکایی‌ها در جنگ سرد پیروز شدند چون به سینما اهمیت دادند و از طریق آن برای خودشان تصویرسازی کردند.

این بازیگر سینما خاطرنشان کرد: واقعا هر دانشجویی که علوم انسانی می‌خواند کار کردن در حوزه سینما باید جز اولویت‌هایش باشد، سینما تنها بازیگر شدن و فیلم‌سازی نیست، امروز صنعت سینما خیلی تخصصی شده است و جدای از اصول فنی تولید یک اثر در بخش مارکتینگ یا همان تبلیغات باید قوی عمل کند. در واقع تهیه و توزیع در کنار هم مکمل هستند، برای مثال زمانی تصویر ژاپن در فیلم‌ها منفی بود و در هر فیلمی آدم بد داستان قطعا یک ژاپنی بود، ژاپنی‌ها با آقای کسینجر یک قراردادی بستند و قرار شد او با یک مارکتینگ تصویر آنها را در دنیا اصلاح کند و این کار را هم کرد. پس تبلیغات بسیار موضوع مهمی است و می‌تواند در نشان دادن تصویر درست از شما تاثیرگذار باشد.

شجاع‌نوری در پایان سخنان خود گفت: آرزوی من این است که سینما روزی دغدغه تمامی جوان‌های ما بشود و از دانشجویان خواهش می‌کنم به موضوع سینما بیشتر توجه کنند.