جمعه ۵ اردیبهشت ۱۳۹۳ - ۱۲:۰۰

گزیده صحبت‌های کارگردان «طوفان شن» با سینماپرس

شمقدری: سینمای ایران با مأموریت‌ها و سیاست‌های کلان کشور پیوندی ندارد/ برخی سیاستگذاران طرح حوادث انقلاب در سینما را خارج از رده می دانند!

گفتگوی اختصاصی با جواد شمقدری رئیس سازمان سینمایی کشور

سینماپرس: جواد شمقدری کارگردان فیلم سینمایی «طوفان شن» در سالروز این واقعه گفت: اساساً در دهه هفتاد سوژه های در مورد انقلاب به کل نادیده گرفته شده و از رده خارج می شوند. حتی فیلم دفاع مقدس هم از رده خارج می شود و این سیاست گذاری رسماً اعلام می شود.

به گزارش سینماپرس، یکی از اتفاقات تاریخی که در انقلاب ما بسیار با اهمیت ارزیابی شد واقعه کویر طبس یا همان طوفان شن و حمله نافرجام آمریکایی ها برای آزاد سازی گروگانها است. جواد شمقدری تنها فردی در سینمای ایران است که فیلمی سینمایی در مورد این واقعه را ساخته است که بعدها نیز به یک سریال کوتاه تبدیل شد و به ابعاد تاریخی این حادثه مهم از اتقلاب اسلامی پرداخت. «طوفان شن» تنها اثر سینمایی است که این واقعه تاریخی- سیاسی را در سینما روایت کرده و البته در رسانه های خارجی بازتاب های بسیاری داشته است. سینماپرس طی دو سال گذشته با جواد شمقدری در این مورد به گفت و گو نشست که به مناسبت 5 اردیبهشت سالروز این رویداد مهم نسبت به باز انتشار آن اقدام می کند:


- آقای شمقدری به عنوان یک فیلمساز که استکبار امریکایی را در فیلم « طوفان شن» به چالش کشیدید چرا ایران در رسانه ای مثل سینما هیچ وقت کشوری نشان داده نشده که انقلاب کرده و تحولات سیاسی بسیاری را داشته است؟

یکی از اشکالاتی که در سینمای ایران متأسفانه نهادینه شد و ما در مدیریت خود سعی کردیم این امر را تغییر بدیم این است که گفته شد سینمای ایران نسبت به تحولات انقلاب و تحولات سیاسی و حتی نسبت به آرمان ها و برنامه های نظام جمهوری اسلامی ایران تعهدی ندارد. سینما حوزه ای است که یک بعد سرگرمی، یک بعد هنری و نهایتاً یک بعد اقتصادی دارد. پیوندی بین سینما با مأموریت ها، برنامه ها و سیاست های کلان نظام مشکلات و برنامه هایی که انقلاب اسلامی ایران دارد نیست و سینما در طول سه دهه گذشته خود را موظف ندانسته به این موارد بپردازد متأسفانه به همین دلیل، ما می بینیم که سینمای ایران در سه دهه اخیر سوژه ها و موضوعاتش به گونه ای است که اگر یک سری اطلاعات معمولی را در مورد تاریخ انقلاب و شرایط سیاسی کشور از آن خارج کنیم با سینمای یک کشوری که انقلاب کرده و در محور و مرکز تحولات جهانی و مورد هجمه جهانی و تحریم ها است فرق دارد و با بیرون کشیدن برخی روایت های تاریخی انقلاب از فیلم ها ایران کشوری معمولی نشان داده می شود.


توافقات نانوشته ای بین سینماگران رخ داد و آن پرداختن به موضوعات اجتماعی است که بعضا این نوع از سوژه ها و موضوعات خوب و یک سری از این موضوعات فاقد هرنوع ارزشی است. این یک عادتی در سینمای ایران و کم کم این عادت نهادینه شد و تا همین امروز هنوز ما در فیلم های سینمایی و سینما گرفتار آن هستیم.

- یعنی در سه دهه ای که از انقلاب گذشت فیلمسازان سعی نکردند به سراغ این سوژه ها بروند؟

در طول این ۳۳ سال یک سری فیلم ها ساخته شد که سعی کرد پیوندی بین خودش، موضوعش با اتفاقات کشور ایجاد کند که اوجش فیلم های دفاع مقدس بود. این فیلم ها به موضوع دفاع مقدس خوب می پردازند اما یک دهه بعد از پایان جنگ این جریان هم از نفس افتاد لذا ما می بینیم که اواخر دهه ۷۰ اصلاً فیلمی راجع به دفاع مقدس ساخته نمی شود جشنواره فیلم دفاع مقدس در اوایل دهه ۸۰ به مدت پنج سال تعطیل می شود چون فیلمی وجود ندارد که بخواهد جشنواره آن برگزار شود و دوباره در دولت دهم با برنامه ریزی جشنواره فیلم دفاع مقدس راه اندازی شد و دو جشنواره پربار با موضوع دفاع مقدس شکل گرفت. در موضوع مسائل سیاسی و تحولات بین المللی که ایران در آن نقشی دارد از آن حوزه هایی است که مثل همه موضوعاتی که عرض کردم ارتباط مستقیم با نظام و موضوعاتی که ایران در آن نقش دارند مورد غفلت واقع می شود. به ندرت کارهایی شد در طول سه دهه اما در حد تک کار بود. این غفلتی است که بوده و متأسفانه جدی هم بوده است. ما می بینیم که هیچ فیلمی راجع به این موضوع ساخته نمی شود در حالیکه در غرب هر سه یا چهار سال یک فیلم در این خصوص می سازند حتی در رابطه با تسخیر لانه جاسوسی حداقل پنج فیلم ساختند اگر بیشتر نباشد. در رابطه با داستان خود طبس هم باز یک اشاره ای در یکی دو فیلم هست که از جمله فیلم «دلتا فورس وان» که سکانس آغازی آن حادثه طبس است در صحرای طبس.

طوفان شن جواد شمقدری
 

- چطور شد که از فیلم شما حمایت مالی شد و آن را ساختید؟

خوب در آن زمان مدیریت معاونت سینمایی برعهده افرادی بود که دغدغه های جدی داشتند و خود من هم از مدیران آن دوران بودم در سال ۷۲ تا ۷۶ در آن مقطع این امکان برای من پیش آمد که فیلم «طوفان شن» را با سرمایه گذاری صدا و سیما و بخش های دیگر بسازم که نهایتاً یک نسخه سریال هفت قسمتی هم از آن تهیه کردیم که هر دو به نمایش در آمد اما پس از اینکه من آن فیلم را تمام کردم و به نمایش درآمد درواقع وارد سال ۷۶ می شویم که در آن سال یک جریان مدیریتی جدیدی در رأس کشور قرار می گیرد و کلاً سیاست های جدیدی شکل می گیرد که اساساً چنین سوژه هایی به کل نادیده گرفته شده و از رده خارج می شوند. حتی فیلم دفاع مقدس هم از رده خارج می شود و این سیاست گذاری رسماً اعلام می شود یعنی پنهانی نیست. در حقیقت آن دوره سیاست گذاران معتقد بودند که ما چنین موضوعاتی نیاز نداریم و هشت سال سینمای ایران با این مدیریت اداره و تربیت شد.

- و پس از آن هشت سال و تغییر مدیریت های کلان کشور و به دنبال آن مدیران سینمایی چرا فیلمی حتی سفارشی هم در زمینه تحولات عظیم ایران رخ نداد؟

هشت سال زمان کمی نیست که عادتی نهادینه شود. در این هشت سال غفلت مضاعفی در پرداختن به این سوژه ها در سینما تحمیل شد و این فرایند تا دوره جدید همچنان ادامه داشته و ما البته در دوره سه ساله خودمان تلاش کردیم دوباره آن را احیا کنیم تاحدی هم موفق بودیم و البته ما از نظر سیاست گذاری و حمایتی توصیه کردیم و ترجیح دادیم که این اتفاق بیافتد و فیلم هایی با موضوعاتی که یک طرف قضیه چالش های ما با امریکا است دستمایه کار قرار بگیرد اما خوب از سوی فیلمنامه نویسان و فیلمسازان به خاطر آن غفلتی که متأسفانه جاری شده بود خیلی پاسخ مثبتی نگرفتیم.

- چرا این تصویر به یکباره در سینمای ایران شکل گرفت که سوژه هایی مثل انقلاب اسلامی سال ۵۷ که امروز در دنیای غرب از آن فیلمی خوش ساخت اما تحریف شده مثل «آرگو» را می سازند کهنه شده است؟

آن طرف یعنی غرب جریانی وجود دارد که مخالف پیوند بین سینمای ایران و نیازها و تحولات آرمان های نظام و انقلاب اسلامی است. آنها از ابزارهای مختلف استفاده می کنند و می گوید اینها کهنه شده، دوره اش تمام شده بعضا حتی در تحلیل هایشان کلاً بحث ارزشی بودن این اتفاقات را رد می کنند و با تحقیر کردن این موضوعات به نوعی شرایط را به سمتی می برند که فیلمسازها کمتر دغدغه داشته باشند که روی این موضوع کار کنند، اما «عدو شود سبب خیر اگر خدا خواهد» به نظر می رسد فیلم «آرگو» حداقل این نفع را دارد که حواس همه را به این سو جلب کند که انقلاب اسلامی ایران و رخدادهای این چنینی مایه های دراماتیک بسیار خوبی دارد و حتی بسیار پرمخاطب است و از دورن آن می توان حرف های بسیاری را زد. اتفاقاً جنس آن خیلی به روز است و حتی می تواند وجه عبرت آمیز برای نسل های آینده داشته باشد. واقعاً حادثه ای مثل طبس که امریکا به آنجا می آید و همه آن توانمندی و شش ماه تمریناتی که کردند و عوامل نفوذی که داخل ایران برای آنها خیلی چیزها را هماهنگ کردند اما وقتی که اراده الهی نخواهد اینها می آیند و در صحرای طبس دچار آن شکست مفتضحانه می شوند که این لفظ را نیوزویک روی جلدش استفاده می کرد و این اتفاقات ابعاد مختلفی دارد که می تواند دستمایه فیلمسازی قرار بگیرد.

- فیلمی مثل «طوفان شن» در دوران خودش توانست اثرگذار باشد و اگر بود چه پیامدهایی داشت؟

چیزی که آن مقطع در مورد «طوفان شن» رخ داد و حتی شبکه «سی.بی.سی» و «ام.بی.سی» هم از آن صحبت کرد این بود که آنها باور نمی کردند که چنین فیلمی اصلاً امکان ساخت در ایران داشته باشد و وقتی که فیلم ساخته شد و فیلم را دیدند بیش از هرچیزی متعجب شدند که بالاخره فیلم قابل عرضه است. به همین دلیل هم بلافاصله از سوی آنها فیلم بایکوت شد و مدتها اجازه نداند فیلم در اختیار غربی ها قرار بگیرد. آن زمان هم شبکه های ایران دسترسی جهانی نداشتند من یادم هست بعدها فردی به من می گفت این فیلم مثل یک کالای قاچاق در کشور امریکا بین ما دست به دست می شود و فیلم امکان نمایش را پیدا نکرد هنوز هم این امکان برای این فیلم در آن کشورها نیست و خوب ماهم در آن زمان امکانات لازم را برای پخش و توزیع این فیلم های در اختیار نداشتیم.

- خبرنگارهایی که از ایران در دیگر کشورها حضور داشتند چطور نتوانستند این فیلم را با قدرت رسانه به دیگر کشورها ببرند؟

نه، حتی در سال ۷۶ خانم کریستین امان‌پور که برای «سی.بی.اس» کار می کرد برنامه ای را با من داشت و صحنه هایی از فیلم را ضبط کرد ولی بعدها فهمیدم که حتی همان هم پخش نشد یعنی همان برنامه را نیز ترجیح دادند پخش نکرده و سکوت کنند و فیلم را بایکوت کنند.
حالا امیدواریم با ساخت فیلم ضد ایرانی «آرگو» که بالاخره نشان داد امریکا در دشمنی خودش خیلی جدی است و حاضراست خیلی از اتفاقات تاریخی و سیاسی را در ایران تحریف کند تحریفی که تنها دورغ جلوه دادن رخدادها در خود حادثه نیست بلکه تحریف در شخصیت، هویت و فرهنگ بومی و سنتی ایران هم هست و این قصه را هم دستمایه این دشمنی خودش در این فیلم انجام داده است فیلمسازان، کارگردانان و فیلمنامه نویسان ما حساس شوند و نسبت به این موضوع هم توجهاشان جلب شود. البته کار دشمن این است که با هر وسیله ای دشمنی کند یکی از این وسایل تحریم است، یکی هم ساخت فیلم های اینچنین است اما در مقابل این دشمنی ما باید با سینما دفاع کنیم.

- خود شما سعی کردید به عنوان ریاست سازمان سینمایی یعنی در بالاترین مقام سینمایی کشور سینمای سیاسی را زنده کنید؟

من در طول این سه سالی که در سمت معاونت سینمایی و پس از آن رئیس سازمان سینمایی قرار گرفتم تمام سعی خود را  کردم تا این حوزه را احیا کنم و تا حدی هم موفق بودم. بالاخره در این دوره حداقل یک سوم اعتباراتی که به این سازمان داده شد در خدمت فیلم هایی قرار گرفت که به نوعی سوژه آنها مسائلی است که ابعاد جهانی دارد و به تحولات کشور و تحولاتی که ایران در جهان ایجاد کرد پرداخته است. حتی توصیه و سفارش کردیم که این نوع سوژه ها در سینمای ایران کار شود.

طوفان شن جواد شمقدری


- و خود شما اگر دوباره فرصتی باشد به سراغ سوژه هایی مثل حادثه طبس و انقلاب اسلامی سال ۵۷ می روید؟

هر زمان که در یک مسئولیتی نبودم انشاالله قطعا اگر حمایت سرمایه گذاری پیش آید چنین سوژه هایی را کار خواهم کرد ضمن اینکه من پیش از اینکه حکم معاونت سینمایی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی را دریافت کنم مجموعه ای را با موضوع حادثه ۱۱ سپتامبر و تجاوز امریکا به افغانستان آماده کرده بودم که قرار بود برای تلویزیون بسازم که متأسفانه برای تأمین بودجه آنقدر طول کشید که مصادف شد با مدیریت و مسئولیت های اینگونه که تلویزیون متوقفش کرد.

ارسال نظر

شما در حال ارسال پاسخ به نظر « » می‌باشید.