دکتر «احمد الستی» سینماگر، پژوهشگر، مترجم، منتقد و استاد دانشگاه تهران در گفت و گو با خبرنگار سینماپرس در مورد معضلات

سینمای کوتاه اظهار داشت: چیزی که خیلی خوشحال‌کننده است این است که علاقه‌مندان به تولید فیلم کوتاه در ایران روزبه‌روز در حال افزایش‌اند. این اتفاق بسیار خوشایند است. فقط مطلبی هست و آن اینکه باید تناسبی ایجاد کنیم بین تعداد فیلم‌های داستانی در نسبت با مستند، تجربی و انیمیشن. این تعادل به هم خورده و گرایش اکثر فیلم‌سازان جوان ما به سوی فیلم داستانی است. در حال حاضر تعداد فیلم‌های داستانی به نسبت دیگر گونه‌ها بسیار بیشتر است.

وی افزود: این اشکال عمده‌ای نیست، فقط باید به این نکته توجه کنیم که این گرایش باعث می‌شود فرصت تولید برای فیلم‌های تجربی کمتر شود. دلیلش هم این است که، ملاحظه بفرمایید، چقدر در دانشگاه‌هایمان فیلم تجربی تدریس می‌شود؟ وزارت علوم چرا این موضوع را پیشنهاد نمی‌کند؟ به هیچ وجه. خب این خودش یک اشکال است و در نتیجه فیلم‌های تجربی ما بسیار ضعیف‌اند. من چون داور بخش فیلم تجربی جشنواره بودم، با اطمینان خاطر می‌گویم بسیاری از این فیلم‌ها آثار ضعیفی بودند.

او ادامه داد: بنابراین ما باید برای تدریس انواع فیلم کوتاهی که کمتر به آن‌ها پرداخته می‌شود، برنامه‌ریزی و طراحی کنیم. مثلاً اکنون بیشترین تولید مربوط به فیلم‌های داستانی است، بعد از آن مستند، سپس انیمیشن و در آخر فیلم تجربی.

این استاد دانشگاه در مورد علت افت کیفیت فیلمنامه در آثار سینمای کوتاه تصریح نمود: به طور کلی ما از نوشتن فیلمنامه فیلم کوتاه بهره زیادی نبرده‌ایم. با اینکه در سال‌های اخیر کتاب‌های بسیاری درباره فیلم کوتاه، مخصوصاً فیلمنامه فیلم کوتاه، ترجمه شده، اما هنوز به آن درجه نرسیده‌ایم که مختصات فیلم کوتاه، به‌ویژه فیلم داستانی کوتاه، را درست بیاموزیم و به علاقه‌مندان و فیلم‌سازان منتقل کنیم.

وی تاکید کرد: این ضعف وجود دارد و به‌سادگی هم قابل حل نیست، مگر اینکه اساساً بدانیم فیلم کوتاه امروز در جهان چه می‌کند، چگونه باید آغاز شود، چگونه باید به پایان برسد، کجا داستان شروع می‌شود و نقطه دراماتیک آن کجاست. این موارد را ما در بسیاری از فیلم‌هایمان آشفته می‌بینیم.

الستی با اشاره به نقش انجمن سینمای جوان در تحقق این افول بیان کرد: تلاشی که می‌شود، به‌جاست، اما باید گفت این یک فرآیند زودبازده نیست. نیاز به تداوم، زمان و مدرسینی دارد که با حوصله زیاد این مختصات را به جوانان بیاموزند. فعلاً زمان می‌خواهد. درست است که استقبال خوبی از جشنواره‌ها می‌شود و فیلم‌های زیادی تولید می‌کنیم، اما واقعیت این است که در ارتباط با کیفیت فیلم‌هایمان هنوز کار زیادی در پیش داریم.

وی افزود: تا ما برسیم به اینکه فیلم کوتاه شامل چه مختصاتی است، کشورهایی که فیلم‌های عالی کوتاه تولید می‌کنند، خیلی جلوتر رفته‌اند. آن‌ها خودشان را کشیده‌اند بالا و وارد مرحله‌های تازه‌ای شده‌اند. نگاه فیلم کوتاه در قرن بیست‌ویکم به طرز حیرت‌انگیزی جلو رفته و واقعاً دارد کار می‌کند. ما تلاش کردیم به آن‌ها برسیم، اما حالا آن‌ها دوباره خودشان را جلو کشیده‌اند؛ به نظر می‌رسد حدود بیست سال از ما جلوترند.

استاد دانشگاه ایالتی تگزاس در دالاس با بیان این مطلب که باید به یاد داشت که در فرم باید محتوا را هم جا داد؛ اظهار داشت: نمی‌شود صرفاً دل‌خوش کرد به اینکه تماشاگر دنبال فرم است. این‌طور نیست. فرم به‌تنهایی ما را دل‌خوش می‌کند، اما اندیشه‌ورزی کجاست؟ نباید اشتباه کنیم؛ فیلم کوتاه می‌تواند ایده‌پردازی کند، اما در زمانی بسیار کوتاه باید ایده را منتقل کند. نمی‌شود فقط با فرم به هدف رسید.

وی درخصوص تاثیر جشنواره فیلم کوتاه تهران در تحقق این امر تصریح نمود: جشنواره فیلم کوتاه تهران در افزایش تعداد فیلم‌ها بسیار مؤثر بوده، اما در کیفیت نه. کیفیت، محصول یک فرایند فرهنگی است و جشنواره به‌تنهایی کافی نیست. به نظر من فرهنگ اجتماعی ما عمیقاً نزول کرده و این یکی از علت‌های ضعف محتوایی فیلم‌های ماست.

وی متذکر شد: در ایده‌پردازی بسیار ضعیف عمل می‌کنیم. باید جامعه را بالا بکشیم تا بتواند اندیشه‌ورزی کند. بچه‌ها در فرم خوب کار می‌کنند و موفق هم هستند، اما آیا در اندیشه‌ورزی هم موفق‌اند؟ متأسفانه باید بگویم که ما در این زمینه با جهان پیش نرفته‌ایم.

این استاد برجسته سینما در ادامه گفت و گو در مورد فقدان هویت ایرانی در روح غالب آثار فیلم کوتاه تولید شده سال های اخیر، اظهار داشت: به نظر من اصلاً ارتباطی ندارد. فیلم کوتاه را نباید به جستجوی هویت ایرانی نسبت داد. فیلم کوتاه فقط می‌خواهد ایده‌ای را منتقل کند. اگر بخواهیم در فیلم کوتاه دنبال انتقال هویت ایرانی باشیم، به انحراف می‌رویم، چون این هدف فیلم کوتاه نیست.

وی افزود: فیلم کوتاه قرار است فکر کوتاه، موجز و مختصر را منتقل کند، نه اینکه بار فرهنگی و ملی را به دوش بکشد. البته اگر کسی خواست چنین کاری بکند، اشکالی ندارد، اما نباید انتظار عمومی باشد. فیلم کوتاه از پس انعکاس هویت های ملی بر نمی‌آید.

«احمد الستی» در پایان این گفت و گو خاطرنشان ساخت: در هر کشوری همین‌طور است، مگر اینکه فیلمی مشخص درباره موضوعات نمادین ملی ساخته شود؛ مثلاً درباره پرچم مکزیک یا لباس سنتی تایوان. اما در حالت عادی، فیلم کوتاه چنین کارکردی ندارد و قرار نیست داشته باشد.