به گزارش سینماپرس، «قادر آشنا» مشاور وزیر و دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور با حضور در ایرنا از رسالت کلی شورای فرهنگ عمومی، عملکرد چندماهه و رویکردهای آینده این نهاد گفت که مشروح آن را در زیر می خوانید.

شورای فرهنگ عمومی سیاستگذاری می‌کند نه اجرا

ایرنا- ابتدا از کارکردها آغاز می‌کنیم. عموم مردم معمولاً نمی‌دانند شورای فرهنگ عمومی چیست و چه کارکردی دارد. اگر ممکن است، ابتدا به‌صورت مختصر در این زمینه توضیح بفرمایید و رسالت‌هایی که این شورا دارد، سپس وارد بحث رویکردهای دوره جدید شویم و در ادامه به برنامه‌های شورای فرهنگ عمومی برای افزایش شادی در جامعه نیز بپردازیم. چرا که این موضوع ارتباط مستقیمی با کاهش آسیب‌های اجتماعی دارد و در نهایت با ارتقای فرهنگ عمومی مرتبط است.

آشنا- شورای فرهنگ عمومی بر اساس مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی شکل گرفته است. در ابتدا، شورای عالی انقلاب فرهنگی بیشتر بر مسائل علمی و دانشگاهی تمرکز داشت، اما بعدها مشخص شد که باید به حوزه فرهنگ عمومی نیز توجه شود. لذا شورای فرهنگ عمومی تشکیل شد و فعالیت‌های خود را آغاز کرد.

اگر بخواهم ساده‌تر بیان کنم، ما دو نوع فرهنگ داریم: فرهنگ نخبگانی و فرهنگ عمومی. فرهنگ نخبگانی شامل چاپ کتاب، تولید فیلم، شعر، داستان، رمان، هنرهای تجسمی و سایر حوزه‌های هنری است. این فرهنگ بیشتر به تولید محتوا و نقد و بررسی‌های تخصصی مربوط می‌شود.

اما فرهنگ عمومی آن چیزی است که در زندگی روزمره مردم جریان دارد؛ مانند فرهنگ رانندگی، فرهنگ ترافیک، فرهنگ آپارتمان‌نشینی، همزیستی مسالمت‌آمیز، امانت‌داری، وفای به عهد و هر چیزی که به زیبایی زندگی و ارتقای روح انسان کمک می‌کند. به‌عبارت دیگر، فرهنگ عمومی دامنه‌ای وسیع دارد و مأموریت‌های اصلی آن نیز در همین حوزه تعریف شده است؛ مثل الگوی مصرف صحیح و مواردی از این دست.

شورای فرهنگ عمومی به‌عنوان قرارگاه فرهنگ عمومی کشور معرفی شده است. در واقع، تمام بخش‌های تخصصی فرهنگی اعم از کتاب، فیلم، هنرهای نمایشی، تجسمی و دیگر موارد باید در خدمت فرهنگ عمومی باشندقانون‌گذار برای آنکه تنها به فعالیت‌های فرهنگی نخبگانی بسنده نکند، تصمیم گرفت نهادی برای پاسداشت و ترویج فرهنگ عمومی تأسیس شود و شورای فرهنگ عمومی نیز با همین هدف تشکیل شد؛ تا هم حافظ فرهنگ عمومی کشور و تمدن ایران‌زمین باشد و هم در مسیر ترویج و تبلیغ آن بکوشد.

ساختار شورا نیز به این صورت است: در سطح ملی، شورای مرکزی با حضور نمایندگان اکثر وزارت‌خانه‌ها تشکیل می‌شود که وزیر یا معاون وزیر در آن شرکت می‌کنند. ریاست شورا با وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی است. در استان‌ها نیز شورا در ۴۱۲ شهر کشور فعال است که ریاست آن با امام‌جمعه مرکز استان یا شهرستان و نایب‌رئیسی آن با استاندار و دبیری شورا با مدیرکل ارشاد است. ترکیب مشابهی نیز در سطح شهرستان‌ها برقرار است.

موضوعات کلی و اساسی کشور در حوزه فرهنگ عمومی در این شورا مطرح می‌شود. در برخی استان‌ها نیز اگر امام جمعه وجود نداشته باشد، شورا به فعالیت خود ادامه می‌دهد.

به فرمایش مقام معظم رهبری، شورای فرهنگ عمومی به‌عنوان قرارگاه فرهنگ عمومی کشور معرفی شده است. در واقع، تمام بخش‌های تخصصی فرهنگی اعم از کتاب، فیلم، هنرهای نمایشی، تجسمی و دیگر موارد باید در خدمت فرهنگ عمومی باشند. برای مثال، کتابی که چاپ می‌شود باید به عموم مردم کمک کند تا در زمینه‌هایی مانند همزیستی مسالمت‌آمیز، مهرورزی، مصرف بهینه انرژی و سوخت یا سایر موضوعات مشابه، تأثیرگذار باشد. به عبارت دیگر، کتاب، فیلم، داستان و سایر محصولات فرهنگی باید کمک کنند تا زندگی شاداب‌تر و بانشاط‌تری برای مردم فراهم شود و افراد از زندگی در کنار یکدیگر لذت ببرند.

سهم حوزه فرهنگ کمتر از سه درصد کل بودجه کشور است

اما متأسفانه در عمل به این موضوع توجه نمی‌شود و ما به اندازه توقعی که از فرهنگ داریم، به آن نمی‌پردازیم. ما انتظار داریم که فرهنگ در حوزه‌های اقتصاد، سیاست و اجتماع نیز نقش مبنا داشته باشد و سایر عرصه‌ها از آن بهره بگیرند، اما در عمل ابزارهای آن را فراهم نمی‌کنیم. اکنون در نظام بودجه‌ریزی کشور، سهم حوزه فرهنگ زیر سه درصد کل بودجه کشور است و آن بخشی که به اندیشه و فکر اختصاص دارد، حدود یک درصد است که این با مأموریت مهمی که برای فرهنگ عمومی تعریف شده، هم‌خوانی ندارد.

در جمع‌بندی این بخش از سخنان، باید گفت شورای فرهنگ عمومی کارکرد بسیار گسترده‌ای دارد. در درون خود نیز دارای کارگروه‌هایی است که به‌شکل هم‌افزا فعالیت می‌کنند. از جمله این کارگروه‌ها می‌توان به کارگروه ارتقای فرهنگ سلامت با دبیرخانه‌ای در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، یا کارگروه ارتقای فرهنگ کار با دبیرخانه‌ای در وزارت کار اشاره کرد. همچنین کارگروه امور وقف با محوریت سازمان اوقاف و امور خیریه فعال است. این کارگروه‌ها ذیل شورای فرهنگ عمومی کشور فعالیت می‌کنند.

علاوه بر این، کارگروه‌های اقماری نیز وجود دارند. به‌عنوان نمونه، سیاست‌گذاری در حوزه اسباب‌بازی‌ها در این کارگروه‌ها انجام می‌شود. شورای فرهنگ عمومی تنها نهاد فرادستگاهی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که همه دستگاه‌ها در آن حضور دارند. دبیر شورا نیز با پیشنهاد وزیر و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی منصوب می‌شود. این ساختار حاکی از آن است که فرهنگ عمومی باید اصالت داشته باشد و در همه فعالیت‌ها مورد توجه قرار گیرد.

ایرنا- اگر بخواهیم از کارکردهای ملموس شورا صحبت کنیم به جز مباحث انتزاعی و ساختاری به چه مواردی می‌شود، اشاره کرد؟ مثلا ماه اخیر جشنواره موسیقی «کوچه» با وجود برخورداری از مجوزهای لازم ارشاد از سوی نهادهای موازی مورد انتقاد و ممانعت قرار گرفت که در نهایت با پافشاری وزارت فرهنگ برگزار شد. آیا شورای فرهنگ عمومی به عنوان یک نهاد مدعی مرتبط با تمام مباحث فرهنگی و اهمیت توسعه نشاط در جامعه قدرت این را داشت که در کنار وزارت قرار گرفته و دفاع کند؟

ما در کشور سند ملی موسیقی داریم، این سند در شورای فرهنگ عمومی نوشته شد. آنجا هم به صراحت آورده شده که وقتی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوزی می‌دهد، خودش می‌تواند مجوز را لغو کند. شورای فرهنگی سند موسیقی، سند هنرهای نمایشی، سند معماری و از این دست را تدوین می کند بنابراین شورای اجرایی نیست که مثلاً رویدادی را برگزار کند، ولی در نظر داشته باشیم اگر به همین اسناد در کشور عمل شود مشکلاتی که شما فرمودید اصلاً به وجود نخواهد آمد.

باید این را در نظر داشته باشیم که یک سند وقتی مطرح می شود مراحل مختلفی را طی می‌کند، ابتدا در یک کارگروه مورد بحث قرار می گیرد، بعد به شورای هنر می‌رود، از شورای هنر به شورای معین و از شورای معین به شورای عالی که سران قوا و دستگاه‌ها و نهادهای امنیتی و قضایی، رئیس قوه قضائیه، رئیس مجلس، رئیس جمهور هم در آن حضور دارند، و در آنجا تصویب می‌کنند.

در شورای فرهنگ عمومی در حال تدوین موضوع گفتگوی ملی هستیم، ما در جامعه نیاز به گفتگو داریم. گفتگو بین مردم و مسئولین و بین مسئولین با هم در عرصه‌های مختلف که البته هنوز نهایی نشده است، امیدواریم پس از طی مسیر رایج، در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شودبنابراین همه باید ملزم به قانون باشند. حالا اگر منِ مجری، قانون را رعایت نکردم، باز قانون، خودش مشخص می‌کند که چه کسی باید ورود کند. منِ مدیر اگر بر اساس قانون عمل نکردم، تخلف کرده‌ام. تخلف یعنی چه؟ یعنی مسدود کردن مسیر. من رئیس دارم، بالادستی دارم، قوه قضائیه وجود دارد، دستگاه‌هایی هستند که می‌توانند ورود کنند، خیلی مسالمت‌آمیز بگویند شما این خطا را مرتکب شده‌اید و باید پاسخگو باشید. قانون به شما این چارچوب را داده و شما چارچوب را رعایت نکردید.

ما نباید کاری کنیم که فضای کشور ملتهب شده و به سمت ناامیدی و جدال و دوگانه‌سازی برود. یکی از چیزهایی که ما در فرهنگ ایمان و باور داریم، این است که ایران باید یکپارچه دیده شود وقتی می‌گوییم ایران، باید به یکپارچگی و یگانگی توجه داشته باشیم، ما گاهی خواسته یا ناخواسته، دوگانه‌هایی به وجود می‌آوریم که کشور متضرر می‌شود. باید به یک گفتمان در عین تضارب آرا برسیم.

الان در شورای فرهنگ عمومی در حال تدوین موضوع گفتگوی ملی هستیم، ما در جامعه نیاز به گفتگو داریم. گفتگو بین مردم و مسئولین و بین مسئولین با هم در عرصه‌های مختلف که البته هنوز نهایی نشده است، اما در دبیرخانه شورا کار بزرگی انجام شده است و صاحب‌نظران زیادی حضور دارند. امیدواریم پس از طی مسیر رایج، در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شود.

سندی است که طبق آن می گوییم در جامعه نیاز به گفتگو داریم. گفتگو خودش یک فرهنگ است. گفتگو کنیم اما با هم دعوا نکنیم، همدیگر را متهم به بسته بودن یا تحجر نکنیم. اساساً معنی گفتگو همین است که سعه صدر داشته باشیم.

دنبال حل ۱۰۰ درصدی مسائل نیستیم/ حل ۳ مساله اولویت‌دار در چشم انداز ۴ سال آینده

خود مقام وزیر فرهنگ و ما در شورا مصمم هستیم اتفاقات ملموس و عینی تری از این حوزه را در جامعه شاهد باشیم، ما در شورای فرهنگ عمومی دنبال حل صددرصدی مساله نیستیم، بلکه دوره مدیریتی چهار ساله و بنابراین اولویت‌ها به جای خود ارزشمند است.

در دوره جدید سعی کردیم چند مساله مهم کشور که امروز نیازمند آنها هستیم، شناسایی و وقت صرف حل آنها شود. بر همین اساس در دبیرخانه شورای فرهنگ عمومی، ۳۰ مساله احصا شده است که مبنای آن، پژوهش‌ها و مطالعات علمی چند سال گذشته است، از جمله بحث سنجش ارزش‌ها و نگرش‌ها که چهار دوره آن در پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات صورت گرفته است. سازمان تبلیغات اسلامی سه کار پژوهشی انجام داده، جهاد دانشگاهی و مرکز افکارسنجی نیز چندین کار انجام داده‌اند.

اسناد قابل ارائه جمع‌آوری شده است و در نهایت به ۳۰ مساله رسیدیم. این مسائل در صحن شورای فرهنگ عمومی مطرح شده است. شورا نمایندگان وزارت‌خانه‌ها را دارد؛ وزارت میراث، سازمان صدا و سیما، وزارت فرهنگ و ارشاد، آموزش و پرورش، وزارت علوم، وزارت بهداشت، جهاد دانشگاهی، همه در حد معاون وزیر حضور دارند و شخصیت‌های حقیقی و اساتید نیز حضور دارند. ۳۰ نفر عضو شورای فرهنگ عمومی هستند. از میان این ۳۰ مساله، ۱۰ مساله را انتخاب کردیم و نهایتاً سه مساله اولویت‌دار برای چهار سال آینده تعیین شده است.

یکی از این مسائل فرهنگ شهروندی است. بناست که در تمام شوراهای فرهنگی سراسر کشور این موضوع به سرانجام برسد. فرهنگ شهروندی دایره وسیعی دارد و هر یک از شاخه‌های آن دارای زیرشاخه‌هایی است. چهار مساله در فرهنگ شهروندی احصا شده است: مسئولیت‌پذیری، قانون‌مداری، مشارکت‌پذیری و هویت ایرانی یا احساس تعلق به ایران و محل زندگی.

همکاران ما سه ماه است که روی این موضوع کار می‌کنند تا بتوانیم در کشور، قانون‌گرایی و تمکین به قانون را به یک فرهنگ تبدیل کنیم. ابتدا دستگاه‌های دولتی و سپس مردم. در این کار، نقش مردم و نهادهای عمومی غیر دولتی، انجمن‌ها و نهادهای مدنی پررنگ خواهد بود.

نکته دیگر سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی است. بزرگترین عنصر اقتدار ایران یا هر کشور دیگری، اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی مردم است. در شرایط فعلی، اعتماد عمومی چه اندازه است؟ سرمایه اجتماعی چگونه است؟ ما باید تلاش کنیم آن را بازگردانیم و در نقاط ضعف تقویت کنیم.

این سوال مطرح است که چرا برخی نهادها دچار کاهش اعتماد شده‌اند و ما باید این موضوع را به خوبی شناسایی کنیم تا بتوانیم به دستگاه‌های مسئول کمک کنیم تا نگرانی‌های مردم را رفع کنندبراساس سنجش ها، در جامعهِ ما فاصله‌ای محسوس بین مردم و نهادهای دولتی وجود دارد. مردم نسبت به برخی نهادها نگرانی‌ها و دغدغه‌هایی دارند که البته میزان این نگرانی و اعتماد در دستگاه‌های مختلف متفاوت است. البته هدف من بیان میزان رضایت یا نارضایتی مردم از نهادهای دولتی نیست، بلکه می‌خواهم اشاره کنم که اعتماد عمومی نسبت به نهادها دچار تغییر شده است. مثلاً امروز بیشترین اعتماد مردم به پزشکان است، در حالی که قبلاً ممکن بود گروه‌های مرجع یا دستگاه‌های دیگری در این جایگاه قرار داشته باشند.

اکنون این سوال مطرح است که چرا برخی نهادها دچار کاهش اعتماد شده‌اند و ما باید این موضوع را به خوبی شناسایی کنیم تا بتوانیم به دستگاه‌های مسئول کمک کنیم تا نگرانی‌های مردم را رفع کنند و مواردی که نباید انجام شود را به درستی مدیریت نمایند. این مساله در سه سطح مختلف در حال پیگیری است و همکاران ما در این زمینه فعال‌اند.

مساله سوم بحث دینداری نسل جوان است. کشور ما کشوری مسلمان است که دین برای آن دارای اصالت و اولویت است. در همین راستا، تلاش می‌کنیم نسل جوان و نوجوان شناخت بهتری از دین، دینداری و آثار آن در زندگی‌شان پیدا کنند. در این حوزه، مباحث نظری و عملی به صورت جدی دنبال می‌شود و برنامه‌های هدفمند متناسب با گروه سنی ۱۲ تا ۱۷ سال طراحی و اجرا می‌شود.

ورودی دستگاه‌های دولتی به این حوزه نسبتاً کم است و بیشتر نهادهای غیر دولتی فعالیت می‌کنند. محور فعالیت نیز دانش‌آموزان و نوجوانان هستند که با اعتماد به توانمندی آنها، مسئولیت‌ها به آنها واگذار شده است. تجربه دوران انقلاب و دفاع مقدس نشان داده که نوجوانان می‌توانند نقش بسیار مهمی ایفا کنند.

در کنار نوجوانان، خانواده‌ها و معلمان نیز عوامل محرک و تاثیرگذار در این فرآیند محسوب می‌شوند. چون الان تفاوت گفتمانی بین دو نسل بوجود آمده که ما را نیازمند گفتگو می کند. همچنین استفاده از فضای مجازی و فناوری‌های روز نیز بخش مهمی از برنامه‌ها را تشکیل می‌دهد، چرا که بخش عمده‌ای از وقت نوجوانان در این فضا می‌گذرد و باید از این ظرفیت به بهترین نحو استفاده کنیم.

فعالیت‌های ما نیازمند بازنگری است؛ هم در محتوا و هم در روش‌های اجرا، تا ارتباط بین نوجوانان با مدرسه، خانواده، مسجد و جامعه تقویت شود. نسل جدید دارای تفاوت‌های گفتمانی است و باید به دنبال رسیدن به یک گفتمان مشترک باشیم که احترام متقابل در آن رعایت شود.

برنامه هایی در راستای نقشه مهندسی فرهنگی کشور ابلاغی معاون رئیس جمهور

نکته بسیار مهم دیگر، ابلاغ نقشه مهندسی فرهنگی کشور توسط معاون اول رئیس‌جمهور است که به نظر من یکی از قوی‌ترین اسناد فرهنگی کشور است. برش استانی را شروع کردیم تا برنامه های فرهنگی فقط در تهران اجرا نشود، به استان ها اعلام کردیم ۵ مساله اولویت دار فرهنگی خود را شناسایی کنید. هر استانی از تیم های کارشناسی کمک گرفتند و مسائل خود را مشخص کردند.

در حال حاضر از ۳۱ استان ۲۲ استان مسائل خود را شناسایی و اعلام کرده و در حال حاضر از ایده به پروژه رسیده و بودجه ای هم برای آنها در نظر گرفته شد، عمده ترین مساله ای که بین استان ها مشترک بود موضوع خانواده است، بحث خانواده یعنی تمام مسائل مرتبط با خانواده. این برنامه به خود استان ها واگذار شده است.

در این مهندسی فرهنگی، تمرکز بر روی مشارکت نهادهای مدنی و مردم است. در واقع، دستگاه‌ها و سازمان‌ها نباید تنها متولی اجرا باشند، بلکه باید ظرفیت‌های مردمی و گروه‌های اجتماعی نیز فعال شوند و در پیشبرد اهداف فرهنگی نقش‌آفرینی کنند.

سند «نشاط اجتماعی» از فروردین ابلاغ و در حال اجرایی شدن است

ایرنا- در سیاست‌گذاری های شورای فرهنگ عمومی جایی برای توسعه نشاط در جامعه و مقابله با افسردگی دارید؟

مساله دیگر مربوط به نشاط اجتماعی است. ما امروز به شدت نیاز به شادی و نشاط داریم، نشاط موضوعی انسانی است و دو حالت درونی و ظاهری دارد، شادی درونی عناصر فراوانی نیاز دارد که بخش زیادی از آن در اختیار ما و شما نیست و مرتبط با مباحث مختلف اقتصادی، سیاسی، منطقه ای و غیره است. اما در شادی ظاهری برگزاری جشنواره ها، جشن ها، کارناول ها و برنامه های مختلف موثر است.

قبل از سال ۱۴۰۴ وزیر فرهنگ از شورای فرهنگ عمومی خواست فکری در این زمینه بکند، ظرف یک ماه سندی با عنوان «شادی و نشاط اجتماعی» تهیه کردیم که در هیات دولت مصوب و ابلاغ شد. مجری کار که مسئول نظارت بر طرح است سازمان اجتماعی وزارت کشور است، اتفاقات خوبی در این عرصه در حال رقم خوردن است و سند از فروردین وارد عرصه اجرا شد.

برنامه های نوروزی امسال و افزایش تعداد گردشگران را می توان اقدامی و دستاوردی در این راستا عنوان کرد. این برنامه به سرعت در حال اجرایی شدن و شخص رئیس جمهور پای کار است و بر موضوع نشاط در جامعه باور و اصرار دارد.