محمدرضا مهدوی‌پور/ سوای نظر از وضعیت نابسامان عرصه مستند در کشور و آنچه که در بخش نخست این گزارش با عنوان ظهور حقیقت تحریف و انحراف عرصه مستند در پرتو مدیریت ناکارآمد فرهنگی به شرح آن پرداخته شد؛ برگزاری چهاردهمین جشنواره بین المللی سینماحقیقت را می‌توان شروعی برای اعمال تغییرات اساسی در صنعت سینمای ایران و بالاخص بازنگری در سبک و سیاق برگزاری جشنواره‌های سینمایی در کشور قلمداد نمود و از این جهت مرور چند نکته از اهمیت ویژه برخوردار می‌باشد:

۱/ برگزاری جشنواره چهاردهم سینماحقیقت به شیوه مجازی و به اصطلاح برخط نشان داد که می‌توان ماهیت تعاملی جشنواره‌ها را از صورت وضعیت دیدارهای متعارف و یا لابی‌های حرفه‌ای و بیزینس‌های هنری و ...تغییر داد و به سمت و سوی جدیدی هدایت نمود. سمت و سویی جدید که تعداد مخاطب، کمیت و کیفیت آثار و ... را به عنوان عوامل اعتبار بخشی به جشنواره‌های هنری معرفی نموده و در عین حال موجب از بین رفتن و یا کمرنگ شدن بسیاری از تبعیض‌ها و نابرابری‌های عمدی و غیر عمدی معمول در جشنواره‌های سینمایی خواهد شد.

۲/ نمایش مساوی خلاقیت‌ها و نوآوری‌های هنری و بویژه رفع محدودیت در زمان اکران و همچنین عدم اعمال تبعیض در شرایط اکران آثار و تولیدات هنری از نکات بسیار مهم در برگزاری جشنواره‌های سینمایی به شیوه مجازی می‌باشد. از این جهت تداوم برگزاری جشنواره‌ها به این شیوه را می‌توان گامی مهم در حذف برخی رانت‌ها و اعمال قدرت‌های مرسوم در زمینه حضور تولیدات سینمایی در موعد جشنواره‌ها قلمداد نمود و به تولیدکنندگان آثار سینمایی در هر سطح و مرتبه‌ای این اطمینان خاطر را بخشید که محصول ایشان در موقعیتی کاملا برابر دیده خواهد شد و به منظر عموم مخاطبان جشنواره و بالاخص اهالی رسانه و منتقدان خواهد رسید.

۳/ صرف نظر از تمامی ابعاد و جوانب کیفی و تخصصی جشنواره‌های مختلف سینمایی، اصل کلاسه بندی (Classification) و اتخاذ درجه بندی (Grading) و اطلاق عنوان بین المللی (International) برای هر جشنواره (Festival)، دلالتی آشکار بر ماهیت استراتژیک (Strategic) آن جشنواره داشته و دارد. موضوعی کاملا واضح و آشکار که در تمامی جشنواره‌های هنری  موضوعیت داشته و به وضوح می‌توان آن را در کم و کیف برگزاری جشنواره‌های مختلف سینمایی در اقصی نقاط جهان مشاهده نمود؛ از جشنواره جهانی فیلم مونترال (Montreal World Film Festival)، جشنواره بین‌المللی فیلم کن (Cannes International Film Festival)، جشنواره بین‌المللی فیلم برلین (Berlin International Film Festival) گرفته تا صدها جشنواره بین‌المللی دیگری که با تمرکز بر صنعت-هنر-رسانه سینما در سراسر جهان در جریان بوده و به دنبال اهداف استراتژیک مختص به خود می‌باشند. در ایران نیز اگر جشنواره‌ای با گرید و درجه بندی بین المللی تعریف شود؛ منطقا می‌بایست به دلیل سطح استراتژیک خود، اهدافی استراتژیک را نیز مد نظر داشته باشد. اهدافی برگرفته از آرمان‌های انقلاب اسلامی و منطبق با سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی ایران که قطعا در تعارض با منافع نظام سلطه و قدرت‌های بین الملل قرار خواهد گرفت و موجب بایکوت (Boycott) و تحریم رسانه‌ای جشنواره و به تبع آن ندیده شدن تولیدات عرضه شده در آن خواهد شد. حال آنکه برگزاری جشنواره‌ها به شیوه مجازی می‌تواند موجب خنثی‌ شدن این تحریم‌ها و گسترش طیف مخاطبان این گونه جشنواره‌ها در سراسر جهان و به نمایش درآمدن نامحدود آثار و در معرض عموم قرار گرفتن تولیدات عرضه شده باشد.

۴/ شیوه مجازی در برگزاری جشنواره‌ای با گرید و درجه بندی بین المللی و تحت عنوان جشنواره بین‌المللی فیلم مستند ایران (Iran International Documentary Film Festiva) آن هم در قالبی کاملا اختصاصی به عنوان سینماحقیقت (Cinema Verite) می‌تواند اسباب گستردگی مخاطبان و شکسته شدن تحریم رسانه‌ای مستندهای در تعارض با نظام سلطه را فراهم سازد. مشروط بر آنکه این جشنواره به دنبال اهداف استراتژیک مختص به خود بوده و  منطبق بر خاستگاهی برگرفته از مفاهیم انقلاب اسلامی و ماهیت جمهوری اسلامی ایران سعی در حمایت از تولیدات مستند در ژانرهای گوناگون داشته باشد.

۵/ برگزاری جشنواره به شیوه مجازی می‌تواند فتح بابی از برای بازگشت جشنواره‌های هنری به کارکرد اصلی خود، یعنی بررسی کارشناسانه و کاملا منتقدانه و همچنین جهت دهنده قلمداد شود. این در حالی است که عموم جشنواره‌های سینمایی در کشور سال‌هاست کارکرد تاثیرگذار و سیاست‌دهنده خود را در صنعت سینمای ایران از دست داده و با مدیریت غلط در سال‌های اخیر، عملا به دورهمی‌های لوس و بی‌رمق و یا جشن‌های مُجللی برای ظهور و بروز سلبریتی‌های معلوم‌الحال مبدل گردیده‌اند، جشن‌های پُرخرجی که عموما با حاشیه‌‌سازی‌های گسترده به منظور ایجاد شهرت برای برخی افراد و همچنین کسب درآمدهای خاص برای برخی مدیران برگزار کننده آن همراه می‌باشد.

۶/ برگزاری جشنواره‌های سینمایی به شیوه مجازی از یک سو می‌تواند اسباب گسترش طیف مخاطبان جشنواره‌ها را فراهم ساخته و از سوی دیگر سبب می‌شود تا سُستی و کاهلی متولیان برگزاری در راهبری جشنواره‌ها به صورتی ویژه به چشم آید. متولیانی که چندسالی است به تنش‌زدایی روی آورده و با اتخاذ سیاست راضی‌سازی همگانی سعی کرده‌اند تا جشنواره‌های سینمایی را به موجوداتی خنثی و بی‌حیثیت مبدل نمایند. موجوداتی که همه در آن هستند و چَرب و شیرین آن به صورت غنیمت به نحوی تقسیم می‌شود که همه طیفی از چپ و راست گرفته تا سکولار و لیبرال و ... از آن راضی باشند!

۷/ برگزاری جشنواره چهاردهم به شیوه مجازی به خوبی توانست اعوجاج و عدم وجود شورای سیاست‌گذاری منسجم را به نمایش گذارد. پس اگر چه تنوع آثار و ژانرهای موجود در این دوره از سینماحقیقت موضوعی نشاط برانگیز و قابل تقدیر می‌باشد، اما فی‌الواقع عدم وجود استراتژی مشخص در پذیرش و حضور آثار سبب شد تا این تنوع ژانر بیشتر به صورت تَلون و رنگارنگی ظهور و بروز پیدا نموده و آثار بدون لحاظ محتوا و یا حتی کیفیت ساخت در کنار هم به رقابت بپردازند. پس اگر چه اصل حضور آثار متنوع و در ژانرهای گوناگون می‌تواند عاملی مهم در رُشد و تعالی جشنواره‌هایی همچون سینماحقیقت محسوب شود. اما این تنوع می‌بایست مبتنی بر یک سیاست‌گذاری منسجم، به نمودی جدید از جشنواره‌ای متفاوت در جهان مبدل شود؛ جشنواره‌ای متفاوت از آنچه که در نظام سلطه می‌گذرد؛ جشنواره‌ای که نه تنها آثار منورالفکرانه را نُشخوار نمی‌نماید؛ بلکه کاملا مستقل و مبتنی بر سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی سعی می‌کند تا سلایق و طیف‌های متنوعی از سینماگران پایبند به اصول ارزشی خود را از داخل و خارج از کشور جمع نموده و آثار ایشان را به معرض دید عموم برساند.

۸/ پُرواضح است که کاستی و ضعف برخی جشنواره‌های سینمایی در شفافیت ضوابط و عدم تبیین قواره‌های حرفه‌ای و  تدوین اصول و اهداف استراتژیک به گونه خاص سبب افول و تبدیل این جشنواره‌ها به دُکانی از برای داد و ستد عوامل برگزاری و داوران و ... شده است و در موارد بسیاری مشاهده می‌شود بودجه فرهنگی کشور و بیت المال ملت مسلمان ایران در این قبیل جشنواره‌ها صرف لابی عده‌ای و ارتزاق و تامین معاش عده ای دیگر گردیده است. اما برگزاری به شیوه مجازی از یک سو سبب خارج شدن جشنواره‌های سینمایی از دورهمی‌های قبیلگی را فراهم خواهد ساخت و از سوی دیگر اهداف برگزاری را معین ساخته و میزان نزدیکی و یا دوری از آن اهداف را به صورتی کاملا شفاف و غیر قابل کتمان به نمایش و در معرض قضاوت عموم جامعه خواهد گذاشت تا سیه روی شود هر که در او غش باشد!