نقش رسانه در انتقال مفاهیم دینی و فرهنگی امری است غیر قابل کتمان، هر وسیله ارتباط جمعی که در پس نام خود عنوان رسانه را یدک می‌کشد خواه ناخواه موظف بر تعلیم و ارائه درست مفاهیم دینی است.
هر رسانه‌ای برای انتقال صحیح این مفاهیم باید از هنجارها و ناهنجارهای اجتماع شناخت کامل داشته باشد اما مشکل و بحران غیر قابل جبران زمانی رخ می دهد که رسانه از جایگاه خود در مورد بایدها و نبایدها، اهداف و سیاستگذاری‌های فرهنگی جامعه و انتقال دین و اهداف دینی به مخاطب اطلاعی نداشته باشد. اگر این عدم آگاهی در میان رسانه ها عمق پیدا کند با کوچکترین برنامه، مطلب، نوشته و عملکرد بحران عقیدتی جبران ناپذیری را به بار می آورد که حتی با اندک زمانی اثرات مخرب خود را بر روی مخاطب می گذارد.
همانطور که ارائه اطلاعات نادرست از سوی هر رسانه ای جامعه و تفکر دینی کودکان جامعه را فرسنگ ها از اخلاق و آرمان های دینی درست دور می کند اما رسانه می تواند با ارائه درست اندیشه ها و عقاید از این امر جلوگیری کند.
یکی از همین وسایل ارتباط جمعی که نقش مهمی را در زمینه تربیت دینی کودکان ایفا می کند، انیمیشن است. امروزه در روانشناسی ثابت شده که بیان برخی مفاهیم انتزاعی برای کودکان قابل فهم نیست. مفاهیمی مثل خدا، عشق، ازخود گذشتگی و ... مفاهیم انتزاعی و بزرگی هستند که حتماً باید در زمان مناسب برای کودکان بیان شود. بنابراین توجه به مقطع سنی کودک در ساخت انیمیشن و مفاهیم اخلاقی و دینی گنجانده شده در آن، بسیار مهم است.
به راستی نقش انیمیشن در انتقال مفاهیم دینی و ملی برای کودکان چیست؟ این سوالی بود که سینماپرس در گفت و گو با انیماتورهای ایرانی مطرح کرد و از هر کدام به گونه ای پاسخ گرفت.
آنچه از نظرتان می گذرد جمع بندی گفته های سه کارگردان انیمیشن در این رابطه است:
ترخانی: داستان‌های باورپذیر و جذاب در انیمیشن، بهترین ابزار برای انتقال فرهنگ دینی به نسل نوپای کشور است
سعید ترخانی از انیماتورهای ایرانی در خصوص چگونگی شناساندن فرهنگ بومی و دینی از طریق انیمیشن های ایرانی بر روی نسل نوپای جامعه عنوان کرد: «برای موفقیت در انتقال فرهنگ بومی و دینی به نسل جدید کودکان باید داستان های باید باور پذیر و جذاب داشته باشیم و در این زمینه کمک مشاوران مذهبی و فرهنگی بسیار لازم و اجتناب ناپذیر است.»
ترخانی ادامه داد: «البته برای تحقق یافتن این هدف مشاوران هم باید بتوانند خود را با قالب هنر هماهنگ کنند. مفاهیم باید پایه و اساس کار هنری باشد و فرم و شکل هنر به هنرمند واگذار گردد.»
وی با اشاره به اینکه امروزه انیمیشن بیشترین تاثیر را در میان رسانه ها و بر روی کودکان و نوجوانان دارد گفت: «قصه گویی از دیرباز جذاب ترین سرگرمی بشر بوده و هست و البته به روز کردن آن تاثیری چند برابر روی کودک خواهد داشت که البته این تاثیرگذاری در قالب انیمیشن بیشتر هم خواهد شد؛ اما متاسفانه رویاپردازی و پرداختن به تخیلاتی که گستره نامحدودی دارند و به خصوص می توانند در موضوعات مذهبی و دینی بسیار اثرگذار باشند از کمبودهای محصولات انیمیشن کشورمان است.»
ترخانی بیان کرد: «کودکان و جوانان امروز ما سخت درگیر بازیها رایانه‌ای و انیمیشن های خارجی با فضاهایی جذاب و پر کشش هستند و بدون شک با قرار دادن خود در نقش کاراکترهای هم سن و سالشان وارد داستانی می شوند که در هر لحظه آن نکته ای می آموزند از این رو می توان با ساخت انیمیشن های دینی و مذهبی که برای کودک جذاب تر و باورپذیرتر است او را با مسایل دینی آشنا کرد البته باید این موضوع را نیز در نظر داشت که بیان بعضی موضوعات برای کودکان و نوجوانان به راحتی امکان پذیر نیست و باید با زبان خودشان با آن ها به گفت و گو پرداخت زیرا آنها تنها واژها و تعابیر ذهنی خود را درک می کنند.» (سه شنبه ۱۰ تیر ۱۳۹۳)
محمدی: مسئولان باید بستر مناسب را برای تولید انیمیشن‌های دینی فراهم کنند
مجید محمدی نیز از دیگر انیماتورهای ایرانی در این باره عنوان کرد: «از مسئولان انتظار می‌رود بستر مناسب را برای تولید انیمیشن‌های دینی فراهم کنند تا میان نسل جدید آموزه های دینی فاصله ایجاد نشود.»
وی ادامه داد: «در کنار فراهم کردن بستر مناسب تولید توسط مسئولان، مشورت کردن با متخصصان نیز میتواند به انتقال مفاهیم درست و جلوگیری از انتقال مفاهیم اشتباه کمک کند همچنین میتواند خط قرمزهایی که ممکن است شأن یک کار دینی را زیر سوال ببرد را مشخص کند.»
وی انیمیشن را ابزاری مهم برای ارتباط با اقشار مختلف جامعه و بخصوص نسل جوان دانست و بیان کرد: «با زبان انیمیشن می‌توان مسائل اجتماعی، آموزشی و مفاهیم دینی را به صورت قابل درک برای نسل نوپا بیان کرد، به طوری که کاملا در ذهن کودکان و نوجوانان باقی بماند.»
کارگردان انیمیشن «قصه های خوب برای بچه های خوب» افزود: «اگر قصه روان و منطبق با جامعه امروزی باشد میتواند در جذب مخاطب تاثیر بسزایی داشته باشد اگر نسل جوان ما قصه‌ی انیمیشن را منطبق بر چارچوب‌های ذهنی خود تشخیص دهد با آن کار ارتباط برقرار کرده است؛ در نتیجه از این روش می‌توان برای آموزش هم استفاده کرد.»
محمدی نقش کاراکتر جذاب را در این زمینه کمک بزرگی تلقی کرد و ادامه داد: «کاراکتر جذاب کمک شایانی به جلب مخاطب و موفقیت یک انیمیشن می کند اگر مخاطب با کاراکترهای یک انیمیشن ارتباط برقرار کند مفاهیم مورد نظر سازنده را بهتر متوجه خواهد شد.» (جمعه ۱۳ تیر ۱۳۹۳)
حنفی: مفاهیم دینی در انیمیشن باید متناسب با ساختار روانشناختی کودک بیان شود
محمدرضا حنفی از انیماتورهای ایرانی نیز گفت: «واضح است که در هر زمینه‌ای مشورت با متخصصین آن باعث پیشرفت خواهد بود. نکته‌ای که در انیمیشن وجود دارد این است که بیان مفاهیم دینی باید متناسب با شکل گیری ساختار روانشناختی کودک باشد.»
وی با اشاره به اینکه با هر کسی باید با زبان متناسب با او سخن گفت در ادامه صحبت هایش بیان کرد: «زبان نسل بزرگسال مسلماً با زبان کودک متفاوت است. کودک در فضایی توام با تخیلات و ابداعات ذهنی همراه با واقعیات سیر می‌کند و همین شکل‌گیری تخیلات و فضای ذهنی در مواجه با واقعیات به رشد فکری کودک کمک می‌کند، بنابراین هنگام برخورد با کودک، ما باید از شیوه‌هایی که به شکل‌گیری این نوع فضا کمک می‌کند، استفاده کنیم که انیمیشن یکی از همین شیوه‌های موثر در برخورد با کودک است.»
حنفی افزود: «انیمیشن برای بچه‌ها جذاب است زیرا به فضای ذهنی و تخیلات درونی او نزدیک می شود از این رو ما می‌توانیم فرهنگ بومی و دینی خود را با استفاده از انیمیشن و در قالبی کاملاً ساده به کودکان بیاموزیم.»
این انیماتور به نکته دیگری اشاره کرد و گفت: «نکته بسیار مهمی که باید در اینجا به آن اشاره کنم پرهیز از زیاده روی در انتقال این مفاهیم به کودک است. بعضی‌ها فکر می‌کنند در هر فیلم یا انیمیشنی باید تعداد زیادی مفاهیم اخلاقی یا دینی به بیننده منتقل کرد، در صورتی که این تفکر کاملاً غلط است. در بهترین فیلمهای تولید شده جهان هم ما شاهد این هستیم که معمولا در کل داستان یک نکته اخلاقی یا انسانی مهم، آن هم به صورت غیر مستقیم گنجانده شده است.»
حنفی در همین زمینه اضافه کرد: «البته مهمتر از این موضوع این است که نباید با کودک درباره مفاهیم بزرگ یا انتزاعی صحبت کرد. مفاهیم بیان شده در انیمیشن باید بسیار ساده و قابل فهم برای کودک باشد.»
کارگردان انیمیشن «رستوران جنگل» در پاسخ به این سوال که کاراکترها و ملموس کردن آن ها باید چگونه باشند که بتوانند مفاهیم دینی و بومی را به کودک انتقال دهند؟، توضیح داد: «در یک کار هنری چه فیلم، چه انیمیشن، چه عکس و هر کار هنری دیگر همه چیز باید با هم هماهنگ باشد و در خدمت یک هدف باشد. اگر ما یک قصه انیمیشنی داریم که یک فضای ایرانی را ترسیم می کند بنابراین شخصیتها و فضای مورد نیاز برای این کار هم باید در خدمت همین نوع فضا باشد و باید از عناصر فضاهای ایرانی برای ساخت آن بهره بگیریم در غیر اینصورت در انتقال مفاهیم مورد نظر قصه موفق نخواهیم بود.» (یکشنبه ۱۵ تیر ۱۳۹۳)
ارسال نظر