به گزارش سینماپرس، اهمیت و تأثیر رسانه ها در دنیای امروز کودکان و نوجوانان موضوعی مهم در مباحث علمی و اجتماعی است.

علاقه کودکان به رسانه ها، به ویژه فضای مجازی با توجه به تأثیرپذیری سریع و عمیق تر آنان سبب بروز نگرانی هایی برای والدین شده است. در شرایطی که والدین مجبور هستند برای تأمین معیشت زندگی، فرصت کمتری را با فرزندان شان بگذارند، رسانه ها به ویژه فضای مجازی این رسالت را برعهده دارند.

استفاده مفرط رسانه ها به ویژه فضای مجازی سبب آسیب های بسیاری می شود که انزواگزینی و خیال پردازی، افت تحصیلی، آسیب فرهنگی و شخصیتی، پرخاشگری و تنش زایی، کاهش کاهش میزان مطالعه و زیان های جسمی از مهم ترین نگرانی های موجود است.

هر انسانی حق دارد که برای آگاهی و دریافت اطلاعات به رسانه ها مراجعه کند و براساس میزان علائقش به اطلاعات مورد نیازش دسترسی داشته باشد، در کنار این موضوع کودکان هم برای استفاده از رسانه ها به ویژه فضای مجازی حقوقی دارند که این موضوع قابل بحث و بررسی است.

مجید ابهری آسیب شناس و رفتارشناس اجتماعی معتقد است فضای مجازی در کشورمان به هیچ عنوان مجاز برای ورود کودکان بدون نظارت و کنترل والدین نیست؛ چراکه فرزندان گاهی اوقات به واسطه تماشای فیلم و کارتون وارد سایت ها و شبکه های غیراخلاقی می شوند.

او اعتقاد دارد باید والدین قبل از ورود کودکان فضای هوشمند تلفن خود را کنترل کنند و اجازه ندهند کودکانان و نوجوانان بدون کنترل و نظارت وارد این فضا شوند.

به این بهانه که کودکان تا چه اندازه حق استفاده از رسانه ها به ویژه فضای مجازی را دارند، با این پژوهشگر به بحث و گفت و گو نشستیم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی برای تشریح موضوع حقوق کودک در رسانه است.

** در حال حاضر تا چه میزان از فضای مجازی و رسانه‌های ما در اختیار کودکان و نوجوانان قرار گرفته شده است؟

- فضای مجازی به عنوان یک فرآیند بدون نظارت، نه تنها توجهی به حقوق کودکان و نوجوانان ندارد، بلکه با روش های تهاجمی، فرهنگ اصیل اسلامی کودکان و نوجوان را مورد هجوم قرار داده است؛ چراکه دشمن به خوبی می داند کودکان و نوجوانان به عنوان سرمایه های اصلی هر کشور پایه های اساسی و ارکان آینده ساز نظام ما هستند و باید آنها از نظر فرهنگی و رشد فکری تخریب شوند.

  در حال حاضر به تعداد انگشت شمار سایت ها و شبکه های مفید برای کودکان در فضای مجازی وجود دارد، بقیه سایت ها در فضای مجازی، سایت های غیراخلاقی، رکیک و دارای تصاویر نادرست است که خانواده ها باید به این امر مهم توجه کنند.

والدین باید مراقب حضور فرزندان در فضای مجازی باشند

زمانی که کودکان وارد فضای مجازی می شوند، والدین باید مراقب بازدیدهای فرزندان شان در این فضا باشند تا خدای ناکرده ناخواسته در فضای غیراخلاقی وارد نشوند.

** آیا محیط برای حضور کودکان در رسانه ها و فضای مجازی ساماندهی شده و این فضاها برای این گروه از جامعه مناسب است؟

- اصلا فضای مجازی در کشورمان به هیچ عنوان مجاز برای ورود کودکان بدون نظارت و کنترل والدین نیست؛ چراکه گاهی اوقات بچه ها برای تماشای فیلم و کارتون وارد سایت ها و شبکه هایی می شوند که در روند نمایش به مسیر غیراخلاقی کشیده می شود؛ مسیر پورنو که اخیرا تصویربرداری از کودکان در آن رشد چشم گیری داشته است که یکی از این انحرافات در فضای مجازی به شمار می رود.

بنابراین از آنجایی که اینترنت بدون بسترسازی فکری و فرهنگی وارد جامعه ما شده است، باید توسط والدین یا مربیان هنگام استفاده کودکان مورد کنترل قرار بگیرد و یا آموزش های لازم به آنها داده شود که البته در این زمینه کنترل مناسب تر و امری ضروری است.

والدین و مربیان باید مراقبت های لازم را در استفاده کودکان شان از فضای مجازی داشته باشند تا در مسیری قرار نگیرند که زیان های جبران ناپذیری را شاهد باشیم.

** رسانه ها چه نکات مهمی را باید برای حضور کودکان در این فضا رعایت کنند؟

- آنچه که رسانه های نوشتاری تصویری و مجازی باید در مورد حقوق کودکان در جامعه رعایت کنند، در چند محور خلاصه می شود. اول از همه در نظر گرفتن مقاطع سنی کودکان و نوجوانان؛ چراکه هم اکنون با وجود تلفن های هوشمند والدین، بسیاری از کودکان برای بازی های کامپیوتری، تلفن های آنها را می گیرند و امروز روش های ورود، خروج و استفاده از این تلفن ها را کاملا یاد گرفته اند. باید بازی هایی در شبکه های مجازی و تلفن های هوشمند بارگذاری شود که برای  کودکان زیان آور نباشد، زیرا گاهی اوقات شاهد بازی هایی هستیم که به لحاظ اخلاق مناسب هر گروه سنی از کودکان نیستند.

مهم ترین راهکار آموزش های خانواده است؛ از آنجا که خانواده ها امروز فرصت چندانی برای آموزش ندارند، باید یکی یا هر دوی آنها مربی گری در این زمینه را برعهده بگیرند.

امروز کودکان ما گاهی اوقات اوقات بهتر از والدین شان روش استفاده از گوشی های هوشمند و فضای مجازی را بلد هستند؛ درحالی که والدین باید اطلاعات خود را به روز کنند تا از فرزندان شان عقب نیفتند و در عین حال بتوانند حضور آنها را در فضای مجازی کنترل کنند.

والدین باید با اختصاص چند ساعت از وقت خود با این نرم‌افزارها آشنا شوند تا بتوانند در فرصت مناسب فرزندان خود را کنترل کنند؛ البته از نگاه رفتارشناسی پیگیری و کنترل باید نامحسوس و غیرمستقیم باشد تا پاسخ مناسب دریافت شود وگرنه نتیجه عکس خواهد داشت.  

برای آموزش سواد رسانه ای به کودکان نباید از زبان مورد استفاده بزرگسالان استفاده شود، زیرا کودکان از گفتمان مستقیم و مستمر زود خسته  می شود و اثرگذاری مثبتی را شاهد نخواهیم بود.

دوم اینکه باید والدین قبل از ورود کودکان فضای هوشمند تلفن خود را کنترل کنند و اجازه ندهند کودکانان و نوجوانان بدون کنترل و نظارت وارد این فضا شوند.

این کنترل ها باید نامحسوس باشد تا فرزندان متوجه کنترل های مستقیم نشوند.

قماربازی‌های اینترنتی، گروه‌ها و سایت‌های غیراخلاقی، تبلیغ مواد مخدر به عنوان تهدیدی جدی و چالش اساسی برای فرزندان خانواده‌ها محسوب می‌شوند که در کنار فرصت‌های فضای مجازی بروز پیدا کرده‌اند.

یکی دیگر از تهدیدات فضای دیجیتال، ایجاد شبهات دینی است که دیده شده ادیان دروغین و عرفان‌های کاذب و گروه‌های تبلیغاتی و... در مقابل اسلام و شیعه علوی قرار می‌گیرند و اقداماتی در مقابل ارزش‌های واقعی و باورهای جوانان جامعه انجام می‌دهند.

 از آنجایی که اینترنت بدون بسترسازی فکری و فرهنگی وارد جامعه ما شده است، باید توسط والدین یا مربیان هنگام استفاده کودکان مورد کنترل قرار بگیرد و یا آموزش های لازم به آنها داده شود که البته در این زمینه کنترل مناسب تر و امری ضروری است.

نکته سوم هم اینکه باید فضاهای ویژه ای برای کودکان و نوجوان طراحی و اجرایی شود تا کودکان به راحتی بتوانند وارد آنها شوند و از فضا بهره گیری کنند، چه در زمینه بازی های رایانه ای و چه در زمینه کارهای فنی و هوشمندانه.

** به نظر شما در فضای رسانه به ویژه فضای مجازی وجه سرگرمی برای کودک اولویت دارد یا آموزش؟

- با توجه به اینکه کودکان ایرانی برخلاف دوران ما از بازی های سنتی و فرهنگی فاصله گرفته اند و هیچکونه آشنایی با آنها ندارند، باید بازی های فرهنگی براساس معیارهای فرهنگی و باورهای دینی طراحی و اجرا شود تا کودکان بدون ترس و دلهره بزرگ تر ها بتوانند وارد این فضاها شوند و آموزش های لازم تربیتی را از آنها دریافت کنند.

** یعنی موزش باید در چه فضایی صورت بگیرد و مقدمات این آموزش چیست؟

- خانواده مهم ترین موضوع در این زمینه است و آموزش ها باید از آغاز شود و سپس در مدارس ادامه یابد. همچنین تلویزیون می تواند نقش ارزنده ای در آموزش کودکان در زمینه کاربرد فضای مجازی و گوشی های هوشمند داشته باشد؛ چراکه می تواند زیان های این حرکت را به کودکان آموخته و اجازه ندهد فرزندان به هرطرف که دشمن بخواهد هدایت شود. امروزه دشمن از همه ترفندهای خود استفاده می کند تا با تغییر سبک زندگی، آسیب بزرگی به اذهان کودکان ما وارد کند.

** بیشتر در این مورد توضیح می دهید؟

- متأسفانه والدین به علت گرفتاری های مادی و شغلی کمتر فرصت می کنند تا با کودکان بازی کرده و روش های بازی های سنتی و فرهنگی بومی را به آنها منتقل کنند یا به آنها آموزش دهند که در مهارت ها و سبک زندگی پیشه بگیرند.

فضای مجازی در کشورمان به هیچ عنوان مجاز برای ورود کودکان بدون نظارت و کنترل والدین نیست؛ چراکه گاهی اوقات بچه ها برای تماشای فیلم و کارتون وارد سایت ها و شبکه هایی می شوند که در روند نمایش به مسیر غیراخلاقی کشیده می شود

بازی والدین با فرزندان یکی از روش های اجرایی و کاربردی در انتقال آموزه های سبک زندگی و دینی است؛ همچنین قصه گویی در هنگام خواب کودکان و بیان داستان های مفید دینی برای آنها دومین گروه از فعالیت های فکری به شمار می رود؛ چراکه قصه یکی از ابزارهای سرگرمی کودکان است.

رسانه باید الفبای سواد رسانه ای را به کودکان منتقل کرده و با زبانی که قابل درک و جذب برای کودکان باشد، به آنها موضوعات را گفته و خطرات ناشی از عدم حضور والدین در کنار آنها را یادآوری کنند.  

سپس در انتخاب هم بازی، بعد از چهارسالگی باید در مورد کودکان دقت کامل شود و والدین اجازه ندهند که کودکان به انتخاب خود باهر کسی که می خواهند هم بازی شوند.

بنابراین آنچه که در شرایط فعلی مهم است، تهاجم فرهنگی به فرهنگ اسلامی جامعه ماست و از کودکان شروع آغاز شده و تا سالمندان ادامه دارد؛ حتی در دوران جنینی کودکان برای مادران باردار برنامه ریزی شده که تأثیر مستقیم ذهنی و رفتاری در کودکان گذاشته شود.

والدین بازی‌های رایانه ای فرزندان شان را کنترل کنند

باید فیلم های کارتونی، بازی های رایانه ای توسط بنیاد ملی بازی های رایانه ای و خانواده ها به شدت کنترل شود و از برنامه نویسان و تأییدکنندگان متدین و متعهد در این زمینه استفاده شود تا کودکان ما در بلاتکلیفی گرفتار نشوند.

** راهکاری در این زمینه می توانید برای مان ارائه کنید؟

- مهم ترین راهکار آموزش های خانواده است؛ از آنجا که خانواده ها امروز فرصت چندانی برای آموزش ندارند، باید یکی یا هر دوی آنها مربی گری در این زمینه را برعهده بگیرند.

والدین باید با اختصاص چند ساعت از وقت خود با این نرم‌افزارها آشنا شوند تا بتوانند در فرصت مناسب فرزندان خود را کنترل کنند؛ البته از نگاه رفتارشناسی پیگیری و کنترل باید نامحسوس و غیرمستقیم باشد تا پاسخ مناسب دریافت شود وگرنه نتیجه عکس خواهد داشت.  

همچنین والدین باید هنگام اعزام کودکان شان به مهدکودک، باید محیط مهدکودک را ارزشیابی کنند و سپس کودکان شان را به آنجا ببرند؛   مهم ترین مسأله این است که ورود ماهواره به خانواده ای که دارای کودک و کودکان است، آغاز تخریب آینده به شخصیت کودک می شود، زیرا کودکان به سادگی کانال ها را یاد گرفته و بدون حضور والدین می توانند به کانال هایی که علاقمند هستند، ورود کنند و از همه برنامه های آن کانال استفاده کنند، یعنی دیگر وارد اقیانوسی می شوند که امواج آن با فساد محاسبه شده است.

** رسانه چگونه می تواند سواد رسانه ای را به کودکان آموزش دهد؟

- رسانه جایگاه ارزشمندی در انتقال مفاهیم فرهنگی و ارزشی به کودکان دارد، به ویژه برنامه های مخصوص کودکان که با زبان کودکانه با آنها ارتباط برقرار می کنند.

 فضای مجازی به عنوان یک فرآیند بدون نظارت، نه تنها توجهی به حقوق کودکان و نوجوانان ندارد، بلکه با روش های تهاجمی، فرهنگ اصیل اسلامی کودکان و نوجوان را مورد هجوم قرار داده است

رسانه باید الفبای سواد رسانه ای را به کودکان منتقل کرده و با زبانی که قابل درک و جذب برای کودکان باشد، به آنها موضوعات را گفته و خطرات ناشی از عدم حضور والدین در کنار آنها را یادآوری کنند. درواقع رسانه می تواند به عنوان واکسیناسیون فرهنگی برای کودکان عمل کند.

** رسانه ها باید برای این موضوع از چه مواردی آغاز کنند؟

برای آموزش سواد رسانه ای به کودکان نباید از زبان مورد استفاده بزرگسالان استفاده شود، زیرا کودکان از گفتمان مستقیم و مستمر زود خسته  می شود و اثرگذاری مثبتی را شاهد نخواهیم بود. باید با زبان شیرین شعر، قصه، بازی و زبان آهنگین مسائل به آنها منتقل شود تا در ذهن آنها قرار بگیرد و ماندگاری آن بیشتر شود.

*فارس