انحراف‌های سینمای ایران خسته‌اش کرده بود! وقتی پشت تریبون فریاد می‌زد مراقب نفوذ استکبار و صهیونیست در هنر هفتم باشید؛  برخی سعی می‌کردند برای رسیدن به اهداف شوم خود در پرده نقره‌ای او را به چالش بکشند. به‌گونه‌ای که جریان سینمای انقلابی کشور بعدها او را پایه‌گذار سینمای دینی و کارگردان متعهد و انقلابی نامیدند. حقیقتاً زیبنده و در خورشأن نام فرج الله سلحشور بود. نامی که در کشورهای اسلامی دیگر نیز آشناست. وجهه بین‌المللی استاد به علت کارگردانی سریال جهانی یوسف پیامبر است که تاکنون چندین بار از تلویزیون‌های مختلف کشورهای اسلامی روی آنتن رفته است.

برخی از توسعه گفتمان انقلاب اسلامی در سینما ناراحت بودند

فرج‌الله سرگرم نوشتن سناریوی فیلم حضرت موسی(ع) بود با او تماس گرفتم از جریان نگارش فیلم سوال کنم آن‌جا پیگیر خبرهای ضد و نقیض بیماری ریوی‌اش شدم. فرج‌الله به من گفت: "خداوند به بنده‌اش هرچه می‌دهد نعمت است شاید در این سرطان ریه هم حکمتی باشد که بنده حقیری چون من از درک آن عاجزم"! خبر منتشر شد و بازتاب‌های خوبی نداشت. نشان می‌داد که برخی از توسعه جریان و گفتمان انقلاب اسلامی در سینمای ایران توسط کارگردانان دغدغه‌مندی همچون فرج‌الله سلحشور چقدر ناراحت هستند که به محض آگاهی، رضایت را در فهوای کلام و پرداخت قلم‌شان می‌توان شاهد بود.

فرج‌الله سعی می‌کرد فرهنگ انقلابی را به تعالی برساند

یک بار دیگر هم این رزمنده میدان سخت مقابله با فرهنگ‌های غربی را دیدم؛ بسیار رنجور و آزرده خاطر شدم. زیرا سلحشور پرتحرک و با صلابت را در شهرک سینمایی غزالی کنار لوکیشن «یوسف پیامبر» دیده بودم. فرج‌الله سلحشور همواره در جبهه فرهنگی و هنری سعی می‌کرد فرهنگ انقلابی را به تعالی برساند و توانست دستاوردهای ارزشمندی همچون توبه نصوح، گورکن، پرواز در شب، انسان و اسلحه، ایوب پیامبر، دنیای وارونه، اصحاب کهف و یوسف‌پیامبر را در کارنامه خود ثبت کند.

حاج فرج فراموش نخواهد شد

حاج‌فرج را مردم فراموش نخواهند کرد چون هنوز «یوسف پیامبر» از تلویزیون تکرار می‌شود برایشان دوست‌داشتنی است. جای این نوستالژی‌ها به واقع در تلویزیون ما خالیست؛ کارگردانی که سعی می‌کرد با سکانس‌ها و میزانسن‌های زیبای دینی در تقویت بنیه‌های معنوی جامعه تأثیرگذار باشد. او سه سال پیش در سن ۶۷ سالگی دارفانی را وداع گفت؛ حاج فرجی که در جبهه فرهنگی و هنری سعی می‌کرد فرهنگ انقلابی را به تعالی برساند، توانست دستاوردهای ارزشمندی را از خودش به جای بگذارد.

خدا را شاکرم با سلحشور کار کردم

محمود پاک‌نیت که نقش حضرت یعقوب(ع) را برای سریال فرج‌الله سلحشور ایفا می‌کرد این روزها مشغول سریال «حکایت‌های کمال» است. هنوز از او درباره فرج‌الله می‌پرسم او از این عبارت استفاده می‌کند: مردم "حاج فرج" را فراموش نخواهند کرد. یا اسماعیل سلطانیان که چندی است روی آنتن تلویزیون دیده نمی‌شود و به خاطر عارضه بیماری چندی در بیمارستان و الان دوران نقاهت را می‌گذراند خدا را شاکر است که توانسته در سریالی بازی کند که فرج‌الله سلحشور کارگردانش بوده است.

او واقعاً فرمانده گردان کمیل بود

سلطانیان گفت: برایم جالب بود که او نه تنها در میدان هنر، نقش فرماندهی گردان کمیل را در فیلم سینمایی «پرواز در شب» بازی کرد که در خلق آثار بزرگ دینی کشور هم این نقش را زندگی کرد. ما آنقدر تواضع و فروتنی و در عین حال دلسوزی نسبت به ساخت آثار قرآنی را می‌دیدیم که ناخودآگاه به یاد کاراکتر فرمانده گردان کمیل در "پرواز در شب" می‌افتادیم.

دلنوشته قابل تأمل...

*جالب است فرج‌الله سلحشور در دوران نقاهت سخت و طاقت‌فرسای بیماری سرطان به خیریه بیماران صعب‌العلاج امدادگران عاشورا دعوت شد و در صفحه دلنوشته‌های آن موسسه یادگاری از او ثبت شده که قابل تأمل است. او نوشت: "از خداوند متعال می‌خواهم که چون جانبازان مرا هم بپذیرد".

خلأ فرج احساس می‌شود

جمال شورجه اعتقاد دارد سینما و تلویزیون ما به گوهری همچون استاد فرج الله سلحشور در این وانفسای رفتار ضداسلامی و ضدبشری در این هنر مغتنم، نیازمند است.

فرج‌الله نمی‌گذاشت اخلاق قربانی شود

پاک‌نیت ترجیح داد خاطره‌ای از فرج‌الله سلحشور تعریف کند که قبلاً مطرح کرده بود ولی خودش اعتقاد داشت که لازم است دوباره با این خاطره، اخلاق و منش رفتاری فرج‌الله سلحشور را برای عده‌ای که اخلاق را قربانی کرده‌اند، یادآوری کند.  کمتر سراغ داریم در پروژه‌های فاخر اینگونه برخورد کنند واقعاً ویژگی‌هایی که در اسلام بر آن تأکید شده را بدون ریاکاری به رخ می‌کشید. تبعیضی نمی‌دیدیم و این اتفاق به وضوح در تصویربرداری گرمای سوزان تابستان شهرک سینمایی دفاع‌مقدس دیده شد. جایی که روزانه ۷۰۰ تا ۸۰۰ سیاهی لشکر داشتیم و گرمای تابستان وحشتناک بود.

بهترین غذاها نصیب سیاه‌لشکرها می‌شد

وی افزود: عزیزان سیاهی لشکر و بازیگرهای اصلی همواره در آفتاب بودند و سر ساعت ۱۲ که کار تعطیل می‌شد ایشان می‌گفتند اول عزیزان سیاهی‌لشکر بروند در سوله‌های مشخص شده غذا بخورند و بعد آن هنرپیشه های اصلی و گروه‌های فنی که به تعبیر ایشان خودمانی‌ها! جالب است بدانید روزهایی که سیاه لشکر داشتیم بهترین غذاها را پخت می‌کردند و می گفتند ممکن است در خانه و زندگی‌شان گوشت نداشته باشند، بخورند. این بود که بهترین غذاها را آن روزها می‌دادند. البته این خاطره را بارها و بارها نقل کرده‌ام ولی جایش بود در سومین سالگرد درگذشت این کارگردان ارزشمند دینی تکرار کنم.

هدایایش را با عوامل تقسیم می‌کرد

پاک‌نیت با اشاره به اینکه واقعاً کار دینی، دینی اتفاق می‌افتاد، خاطرنشان کرد: فرج‌الله سلحشور را کارگردان متعهد به دین می‌دانم چون با یک آیه قرآن کار را آغاز می‌کرد و پایان آن با یک صلوات بود. من در مدت همکاری با ایشان لذت بردم از این همه اخلاق مداری‌، رفتار و منش حاج‌فرج. یک جایی گفته بودم فرج‌الله سلحشور خیلی دنیایی نبود، مصداق آن همان هدایایی است که صداوسیما به ایشان دادند هه را به سکه تبدیل کردند و با همه بچه‌های یوسف پیامبر تقسیم کردند. البته این تقسیم هم میان کسانی اتفاق افتاد که بازیگر اصلی نبودند؛ چون به بازیگران اصلی بیشتر بها داده می‌شد. اینجا هم این مساوات را رعایت کردند؛ یا مصداق دیگر که در زمان درگذشت ایشان هم اشاره کردم موضوع دستمزدها بود.

صراحت کلام داشت ولی بی‌احترامی نمی‌کرد

وی تأکید کرد: مبلغ کمی از دستمزد خودش را بارها دیده بودم برمی‌دارد و بقیه را در صندوقی به مدیرتولید واگذار می‌کرد و می‌گفت هرکه می‌خواهد ازدواج کند، وام بگیرد یا خانه‌ای اجاره کند بیاید از این پولی که در صندوق گذاشته‌ام برداشت کند. با پول خودش به بچه‌ها وام می‌داد؛ هنرمندی بود که کمتر در سینما و تلویزیون امروز شاهد همچنین منش‌ها و رفتارهایی هستیم. من اعتقاد ندارم حاج‌فرج گفتارهایش را بی‌ادبانه و غیرمحترمانه بازگو می‌کرد؛ البته صراحت کلام داشت ولی بی‌احترامی‌ نمی‌کرد. بعضی از گفته‌هایش را هم با سوء استفاده، تحریف کردند و هیچ‌وقت نمی‌توانم این نوع کلام‌ها را از استاد فرج‌الله سلحشور باور کنم.

علاقه فرج‌الله به سکانس دیدار حضرت یعقوب(ع) و حضرت یوسف(ع)

بازیگر نقش حضرت یعقوب(ع) به این نکته اشاره کرد که فرج‌الله سلحشور سکانس ملاقات حضرت یعقوب(ع) با حضرت یوسف(ع) را دوست داشت و همیشه به من می‌گفت این شخصیت لبه تیغ است اگر خوب درنیاید پرت می‌شود و باید خوب دربیاید. یعنی باید آن چیزی بشود که واقعیت دارد. در واقع باید واقعیت این شخصیت را به تماشاگر نشان داده شود و احساس نکند یک تصنع به بازی درآمده است.

اصلاً اجبار نمی‌کرد که بچه‌ها نماز بخوانند!

اسماعیل سلطانیان تصریح کرد: صادقانه بگویم کارگردانی خیلی روان، راحت و بدون استرس و تنش و بدون مسائل حاشیه‌ای داشتند. برنامه‌ریزی دقیق و حساب شده‌ای داشتند؛ به ‌گونه‌ای که اولین پلان من پلانی است که داخل زندان زاویراست و یک سال و نیم لوکیشن‌های بیرونی طول کشید و سپس به خارج از زندان رسیدیم.  واقعاً برنامه‌ریزی خیلی دقیق و منظمی داشتیم؛ وقتی آفیش می‌شدیم سر ظهر با یک صلوات متوجه می‌شدیم که ناهار است.

وی افزود: در زمستان یک ساعت و تابستان دو ساعت استراحت داشتیم. هیچ اجباری در ادای واجبات و مستحبات به قول بیرونی‌ها که می‌گویند بچه ها را برای نمازخواندن اجبار می‌کردند اصلاً چنین مسائلی نبود. آنجا بچه‌ها آزاد بودند و کارشان را انجام می‌دادند و رأس ساعت ۵ بعدازظهر هم با یک صلوات بچه ها متوجه می‌شدند کار تمام است. حتی در بدترین شرایط و یا بهترین شرایط در زمان فیلمبرداری بودند و فلان سکانس را هم تمرین کرده بودند دقیقاً صدای صلوات می‌آمد می‌فهمیدیم کار به پایان رسیده است. از نظر نظم رفت و آمد چون لوکیشن بیرون از شهر بود تا ساعت ۲ بعدازظهر کار تمام می‌شد سرویس آماده و به مقصد می‌رساندند.

*تسنیم